Git gel Moskova altı saat - ANALİZ
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan beraberinde yedi bakanla birlikte Rusya'ya tarihi bir çıkarma yaptı. AK Parti hükümetinin iktidara geldiğinde belirlediği "komşularla sıfır sorun" yaklaşımı Rusya'da stratejik ortaklığa dönüştü. Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev'in Mayıs ayında Ankara'ya gerçekleştirdiği ziyarette kurulan "Üst Düzey İşbirliği Konseyi" (ÜDİK) Moskova'da ikinci toplantısını gerçekleştirdi. İkili ticaretten enerjiye, tarımdan sanayiye, turizmden dış politikaya kadar tüm konular masaya yatırıldı. Moskova ve Ankara hükümetleri arasında 16 Mart 1921'de imzalanan "Dostluk ve İşbirliği Anlaşması" (Moskova Anlaşması) ile belirlenen Türkiye'nin doğu sınırları, tam 90 yıl sonra aynı gün vizesiz geçişlere açıldı.
Demir perdelerin örüldüğü soğuk savaş yıllarında hayali bile kurulamayacak gelişmeler yaşanırken, iki ülke vatandaşları valizlerini toparlamaya başladı. Ruslar tatil için güneye akın etmeye hazırlanırken, Türk iş adamları da 140 milyon nüfusa sahip, alım gücü Türkiye'nin iki katı olan Rusya pazarına açılacak. Bir aylık süreli ziyaretlerde vizesiz geçiş uygulaması 17 Nisan'da resmen başlıyor. Bu yıl Türkiye'yi ziyaret edecek Rus turist sayısı 4 milyonu geçeceği öngörülüyor. Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'a göre potansiyelin iyi değerlendirilmesi durumunda bu rakam 10 milyonlara çıkabilir. Bir Rus turistin Türkiye ekonomisine getirisi ise ortalama 800-1000 dolar civarında.
Çoğunluğu ticaret olmak üzere Türkiye'den Rusya'ya gidecek Türkler'in sayısı ise 2011'de yarım milyonu bulacak. Zaman kaybı ve vize masraflarından kurtulan iş adamları Ortadoğu pazarındaki büyüme hızını, Rusya pazarı ile de destekleyebilecek. Nitekim ÜDİK zirvesi öncesi gerçekleştirilen Türkiye-Rusya İş Forumu'nda bir araya gelen 500'e yakın Rus ve Türk iş adamındaki heyecan, iki ülke arasında belirlenen beş yılda 100 milyar dolarlık toplam ticaret hacminin hayal olmadığını gösteriyor. Valizinde getirdiği ayakkabıları forumda tanıştırıldığı Rus iş adamına gösterip, ilk partide 2 bin sipariş alan Aydınlı küçük esnaf, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler arasında kurulacak bağların sembolü oldu.
Boğazdan petrol yerine, doğalgaz tankeri
İki ülke ekonomilerine önemli katkıları olması beklenen enerji alanındaki dev projelerde sıkı pazarlıklar sürüyor. Japonya'daki deprem nedeni ile bir kez daha güvenlik açısından değerlendirilen Mersin-Akkuyu nükleer santralinde kazma haftlar sonra vurulacak. 20 milyar dolarlık Rus yatırımı, yüzlerce taşeron şirkete önemli iş imkanları sunacak. Türk Çalık grubu ve İtalyan Eni'nin ortak olduğu Samsun-Ceyhan petrol boru hattında sıkı pazarlıklar sürüyor. Rusya Başbakan Yardımcısı İgor Seçin anlaşmanın imzalanmasında sürecin yakın olduğunu söyledi. 4 milyar dolarlık yatırıma Rus petrol şirketleri Rosneft ve Transnef ortak olacak. Moskova, boğazlardaki petrol yükünü hafifletecek projede transit ücretlerin düşürülmesini talep ediyor. Moskova'nın 25 milyon ton petrol tedarik taahhüdünü artırmasını bekleyen Ankara, orta bir yolda buluşulabileceğine inanıyor.
Kremlin'de ÜDİK toplantısı çerçevesinde ve ardından Rusya Başbakanı Vladimir Putin'le yapılan görüşmelerde önemli gündem maddelerinden birini de "Güney Akım" doğalgaz boru hattı oluşturdu. Türkiye'nin jeolojik ve sismik araştırmalar için izin verdiği hattın inşaatı ile ilgili izinlerin henüz verilmemiş olması Moskova'yı tedirgin ediyor. Orta Asya ve Hazar enerji kaynaklarının Türkiye üzerinden geçişini öngören Nabucco doğalgaz boru hattının alternatifi olan Güney Akım'da maliyet hesapları da projede soru işaretleri oluşturmaya başladı. Rusya Başbakan Yardımcısı Seçin'in "Türkiye'nin izin süresinin geciktirmesini anlayamadıkları" yönündeki açıklamasına, Enerji Bakanı Taner Yıldız Kazan temaslarında cevap verdi. Gazprom, henüz ilk anlaşma ile ilgili istenilen belgeleri Türkiye'ye ulaştırmadı. 10 milyar avro olarak başlayan Güney Akım'ın maliyeti yeni hesaplamalarla 15,5 milyar avroya çıkarıldı. Ancak uzmanlara göre Balkanların dağlık arazisinde yapılacak boru hattı inşaatı bu rakamların çok üzerinde olacak.
Fiyatları minimize etmeye çalıştıklarını kaydeden Seçin, hattın alternatiflerini oluşturabileceklerini vurguladı. "Güney Akım" in iptali anlamına gelebilecek açıklama enerji çevrelerinde büyük yankı uyandırırken, Karadeniz'e sıvılaştırılmış doğalgaz tesisleri kurulması gündeme geldi. Putin'in Rusya Enerji Bakanı Sergey Şmatko'ya LNG taşımacılığı ile ilgili alternatif maliyet hesaplamalarını istemesi bu yöndeki adımları gösteriyor. Enerji çevrelerine göre, 2 bin 500 kilometrenin ötesinde doğalgaz taşımacılığında boru hatları yerine, LNG tankerlerinin tercih edilmesi daha avantajlı.
Güney Akım'ın iptalini birinci elden açıklamayı sürece bırakan Moskova, LNG tesislerinin kurulması için fizibilete çalışmalarına başladı. Samsun-Ceyhan'la hafifleyecek boğazlardan artık, petrol tankerleri yerine LNG tankerleri geçecek. LNG taşımacılığında düşük maliyet sağlayan Q-Flex ya da Q-Max model dev tankerlerin İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçmesinin imkansızlığına değinen uzmanlar, Mavi Akım-2'nin inşası ya da Nabucco'ya Rusya'nın dahil olmasının da gündeme gelebileceği değerlendirmesinde bulunuyor. Ankara'nın Rusya'yı Nabucco'ya daveti ise halen yürürlükte.
Faruk Akkan, Moskova, Cihan