Türk Dünyasında Tek Bilgi Alanı Hedefi: Bişkek Zirvesi ve Yeni İnsiyatifler

HABERRUS - ANALİZ Bişkek’te gerçekleştirilen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) zirvesinde, Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan liderleri ile gözlemci ülkeler Türkmenistan, Macaristan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti temsilcileri, Türk dünyası stratejik önceliklerini masaya yatırdı.

Toplantıda özellikle ekonomi, güvenlik ve dijitalleşme başlıkları öne çıktı ve Bişkek Deklarasyonu ile Türk Barış Şartı imzalandı.

Bu kararlar doğrultusunda, TDT’nin “tek bilgi alanı” oluşturma ve ekonomik iş birliğini genişletme hedefleri vurgulandı.

Zirvede, Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, ortak kablolu TV yayınlarıyla Türk dünyasında tek bir bilgi alanı oluşturulmasını önerirken, Cumhurbaşkanı Erdoğan Türk Yatırım Fonu’nun yakın zamanda faaliyete geçeceğini duyurdu.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev ise Türk Kalkınma Bankası’nın kurulmasını ve Türk Yatırım Forumu’nun düzenlenmesini önerdi.

Bu öneriler, TDT ülkeleri arasındaki ekonomik bağı güçlendirmek ve bölgede ortak finansal altyapıyı kurmak amacıyla değerlendiriliyor.

Güvenlik alanında ise Türkiye’nin Bayraktar İHA’ları tanıtımı ve olası bir “Turan Ordusu” veya Türk NATO’su kurma fikirleri tartışılıyor. Öte yandan, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Japarov’un Kambarata HES-1 inşaatına TDT ülkelerini katılmaya davet etmesi, bölgesel enerji güvenliği açısından önem taşıyor.

Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın zirvede “Türk Dünyasının En Yüksek Nişanı” ile ödüllendirilmesi, TDT’nin Avrasya’da ve ötesinde etkisini artırmayı hedefleyen bir organizasyon olduğuna işaret ediyor.

Bu kapsamda, Türk dünyasında tek bir alfabe projesi gibi kültürel birliktelik girişimleri hız kazanıyor.

Ancak, Kırgızistan gibi bazı ülkelerde bu girişimler tartışmalara yol açıyor; yerel uzmanlar, tarihsel ve kültürel farklılıkların dikkate alınması gerektiğine dikkat çekiyor.

'Erdoğan'ın Parası Yetmiyor'

Rusya'nın önde gelen gazetelerinden Nezavisimaya konuşan Uzman girişimler merkezi "Oy Ordo" Direktörü Igor Shestakov, TDT'nin ekonomik bileşeninin ideolojik bileşenin önemli ölçüde gerisinde kaldığını belirtiyor. "Türkiye, örneğin Kırgızistan'a Avrasya Ekonomik Birliği'ne uyum sağlaması için 200 milyon dolar sağlayan ve Kırgız-Rusya Kalkınma Fonu'nu 500 milyon dolar finanse eden Rusya'nın aksine, ekonomik gündemi ilerletmek için henüz yeterli mali kaynağa sahip değil" diyor.

Uzmana göre Türkiye, otoritesine rağmen şu anda ekonomik olarak zor bir dönemden geçiyor. “Erdoğan ideolojik hedeflerin desteklenmesi konusunda mükemmel bir iş çıkarıyor; özellikle örgüt ülkeleri 34 harften oluşan tek bir alfabenin benimsenmesi yönünde bir proje imzaladı ancak iç siyasi ve ekonomik durum onun lehine değil. Belki de Erdoğan, Türk seçmeninin gözündeki imajını güçlendirmek için TDT pahasına bunu telafi etmeye çalışıyor” diyor Shestakov.

Uzmana göre Ankara, TDT'yi güçlendirme çabası içinde, bölgenin önde gelen medyasını, üniversitelerini ve düşünce kuruluşlarını birleştiren konseyler ve dernekler oluşturarak birlik fikrini aktif olarak destekliyor. Kültürel işbirliği de aktif olarak gelişiyor.

Ancak her şey yolunda gitmiyor. Örneğin Kırgızistan'da birleşik bir Türk alfabesinin getirilmesi ve Türkistan ortak adının getirilmesi hararetli tartışmalara neden oldu. Filoloji ve tarih uzmanları Kırgız yazı dilinin Türkçeden daha eski olduğunu vurguluyor. Bu konuda şu soruyu soruyorlar: Neden alfabeye Kırgızistan'ın tarihi özellikleri değil de Türk modeli esas alınsın?

Shestakov'a göre Türkiye'deki zor durum, TDT'nin Orta Asya'da yaşayanların sosyo-ekonomik sorunlarını çözme ve bölgenin güvenliğini sağlama konusundaki umutlarına gölge düşürüyor. Güvenlik sektöründe Türkiye, Bayraktar insansız hava araçlarını aktif olarak tanıtmaya devam etmeyi planlıyor. Ortak bir “Turan” ordusu veya Türk NATO'su oluşturma konusunun daha da gelişmesi mümkündür. “Batı'nın, özellikle Büyük Britanya'nın jeopolitik çıkarları, Rusya'yı ve EAEU'yu devirmeyi amaçlıyor Orta Asya'dan geliyor ve TDT bu hedefe ulaşmak için bir araç olarak görülüyor" diyor.

Ekonomik bileşenin ideolojik hedeflerin gerisinde kaldığını belirten uzmanlar, özellikle Türkiye’nin ekonomik zorluklarının finansal destek sağlamada sınırlayıcı bir faktör olduğunu öne sürüyor.

Bununla birlikte, zirvede atılan adımlar ve imzalanan iş birliği belgeleri, ekonomik iş birliğini geliştirme ve kültürel ortaklıkları güçlendirme yönündeki istekliliği ortaya koyuyor.

Bişkek Bildirgesi’nin kapsadığı 110 alan, insani ilişkilerden ticarete, güvenlikten teknolojiye kadar geniş bir yelpazeyi içeriyor ve yıl boyunca uygulanacak bir eylem planı çerçevesinde TDT’nin genişleyen etki alanını belirliyor.