"Sovyetlerle olan dostluğumuz, Türkiye'nin dış politikasının esasıdır"
Türkiye'de Cumhuriyetin ilanından sonra ilk Başbakan ve ardından ikinci Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü, 85 yıl önce Sovyetler Birliği ziyaretinin ardından yurda döndüğünde şu sözleri söylemiş: "Türkiye Cumhuriyetimizin harici politikasında esas olan nokta, Sovyetlerle olan dostluğumuzun temel teşkil etmesidir."
Kurtuluş Savaşı esnasında oldukça iyi bir seviyede olan Türk- Sovyet ilişkileri Cumhuriyetin ilanının ardından gelişerek devam etti. 1925 yılında imzalanan Türk Sovyet Dostluk Antlaşması ile özellikle ekonomik alanda ilişkiler güçlendi. Türkiye Sovyetler Birliğinden birçok iktisat uzmanı getirterek üretimin artırılması ve yeni yatırımların hangi alanda yapılabileceği ile ilgili destek aldı.
4 Eylül 1929’da Moskova’dan Ankara’ya direkt uçuş yapan bir Rus uçağı Sovyetlerin Türkiye ile yakın ilişki içerisine girmek istediğini içeren bir mektubu getiriyordu. Sovyet hükümeti bu şekilde Türkiye’ye kendi askeri ve teknolojik üstünlüğünü göstermekte ve Türkiye’nin dış siyasette Rusya’yı göz ardı etmemesi gerektiğini hatırlatmaktaydı. Ekonomik ve kültürel ilişkilerin gelişmesi temennisi içeren bu mektuba Türkiye’nin cevabı da aynı iyi niyetleri içermekteydi.
İsmet İnönü hükümeti de Sovyet hükümetinden gelen bu ısrarların ardından ve gerçekleşen sanayileşmeyi bizzat görmek amacıyla Sovyetler Birliğine kalabalık bir heyet ile seyahate çıktı. 25 Nisan 1932 tarihinde Grusia vapuruyla çıkılan seyahate İsmet İnönü’nün dışında Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras, CHP Genel Sekreteri Recep Peker, Ziraat uzmanı sıfatıyla Yozgat Milletvekili Tahsin Coşkan, Uşak Şeker Fabrikası müdürü Remzi Bey, İstanbul Mebusu Alaeddin Cemil, İktisat Vekaleti Sanayi Umum Müdürü Ahmet Şerif Önay, Maarif Vekaleti Milli Talim ve Terbiye Dairesi Reisi İhsan Beyler katılıyordu. Seyahat heyeti siyasi olduğu kadar aynı zamanda iktisadi ve sanayi heyeti idi.
25 Nisan’da yola çıkan heyet Rus topraklarına Odessa’da ayak bastı. Odessa’dan Moskova’ya hareket edildi. İsmet İnönü ve heyeti Moskova’da büyük bir törenle karşılandı. Kremlinde Sovyet devlet başkanı Stalin başta olmak üzere üst düzey yetkililerle birçok görüşme yapıldı. Görüşmelerin ana teması ekonomik ilişkilerin geliştirilmesiydi. Görüşmelerin dışında Stalin İsmet İnönü ile bizzat ilgilendi. Stalin İsmet İnönü’ye başta otomobil olmak üzere, demir-çelik, kumaş fabrikalarını gezdirdi.
Leningrad’daki incelemelerin ardından Moskova’ya dönen heyet buradan Türkiye’ye doğru yola çıktı. Türk heyeti 11 Mayıs günü yine aynı gemiyle Türkiye’ye vardı. İsmet İnönü ve heyetinin Rusya seyahati ve seyahat sırasında bizzat şahit oldukları ekonomik kalkınma, siyasi yapılanma Türkiye için önemli bir örnek olarak görüldü. Seyahatin ilk soncu Sovyetler Birliğinin Türkiye’ye açtığı 16 milyon liralık kredi oldu. Türkiye Sovyetler Birliğinden alacağı bu kredi ile sanayi yatırımları yapacaktı.
Haberrus