Rusya, Ukrayna’yı kaybeder mi?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 2008 Pekin Olimpiyatları için Çin’de bulunduğu bir zamanda Gücü lider Mihail Saakaşvili ayrılıkçı bölge Güney Osetya’ya girdi. O gün Kremlin’de oturan Dmitri Medvedev’in Rus ordusunu bölgeye gönderdi ve beş günlük bir savaşın ardından Güney Osetya ve Abhazya bağımsızlıklarını ilan etti. Batı basınına değerlendirmede bulunan Rus kaynaklar Moskova’nın benzer adımları Ukrayna’daki çıkarları için de atabileceği uyarısında bulunuyor.
Rus lider Putin’in ülkenin imajını dünya kamuoyunda pekiştirmek için 7 yıldır 50 milyar dolar harcayarak gerçekleştirdiği Soçi Kış Olimpiyatları kapanış törenleri için hazırlık yapılırken 3-4 gün içinde Ukrayna’da Rusya yanlısı iktidar Viktor Yanukoviç devrildi. Turuncu Devrim liderlerinden Yulia Timoşenko Kiev’e gelerek 3 aydır Meydan’da gösteri yapan kalabalığa seslendi. Ukrayna parlamentosu Rada bir dizi kararla muhalefeti iktidara taşıdı ve 25 Mayıs için Cumhurbaşkanlığı seçim kararı aldı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Batılı ülkelerin 21 Şubat’ta muhalefet ve Yanukoviç arasında imzalanan anlaşmaya uyulmamasını sert bir şekilde eleştirdi. ABD, Fransa, Almanya ve Polonya’ya sözlerinden durmamaları nedeni ile sitem etti. Putin iki kez Obama ile telefon görüşmesi yaptı, ancak Yanukoviç’in Doğu bölgesine çekilmesinin önüne geçilemedi. Şimdi Rusya’nın oyunu bir kez daha kurgulaması gerekiyor.
Önünde iki alternatif var; Kiev’de ortaya çıkacak yeni yönetimi meşru olarak tanımak ve ilişkileri sürdürmek. Bunun için Sivastopol’da bulunan Rus deniz üssü, Kırım ve diğer doğu Ukrayna’da yaşayan Rus azınlıkların haklarının garanti edilmesi şart. Moskova bunu sağlamak için enerji ve ticaret silahını kullanabilir. Ukrayna’ya verdiği üçte birlik doğalgaz indirimi geri alınabilir. Alternatif yollar inşa edildiği dikkate alındığında Ukrayna üzerinden Avrupa’ya yapılan doğalgaz sevkiyatının durma noktasına gelmesi Ukrayna ekonomisini çıkmaza sokabilir. Ukrayna ticari olarak Moskova’ya bağımlı. Yaklaşık 40 milyar doları bulan toplam ticaret hacmi Kiev lehine. Rusya’nın şimdiden bir kısım mallara sınırlama getireceğini açıklaması Ukrayna yönetimini zora sokar.
İkinci alternatif ise Moskova’nın Gürcistan’da olduğu gibi sert bir karşılık vermesi. Rus azınlıklar gerekçe gösterilerek Rusya Ukrayna’ya asker gönderebilir. Çoğunluğu Rus nüfusun oluşturduğu Kırım özerk bölgesi Moskova’dan böyle bir talepte bulunabilir. O zaman ülkenin bölünmesi ve Doğu Ukrayna’nın ayrılması gündeme gelebilir. ABD, Moskova’nın bölgeye asker göndererek müdahalede bulunmasının “ölümcül hata” olacağı uyarısında bulundu. Putin’in çok zorda kalmadıkça ikinci alternatifi tercih etmeye niyetli olmadığını söyleyebiliriz. Zira böyle bir bölünme Moskova’yı da ekonomik darboğaza sürükleyebilir ve Rusya’nın tüm dünyadan soyutlanmasına neden olabilir.
Rus uzmanlar Yanukoviç’e 15 milyar dolarlık kredi ve doğalgaz indirimi gibi ekonomik desteklerin ancak Aralık ayında sağlanmasını eleştiriyor. Moskova müttefiki Yanukoviç’i, Gümrük Birliği’ne dahil olması için uyguladığı baskı sonucu kaybetti. Destekleri daha erken gönderebilseydi Kiev yönetimi zorda kalmayabilirdi. Mevcut yönetimi meşru olarak görmeyen Moskova, ilişkilerin kurulması için “bekle gör” politikası izliyor. Ukrayna’daki gelişmelerin Doğu Ortaklı projesinde yer alan Moldova, Belarus, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’a yansıma riski Moskova’yı tedirgin ediyor. Her şeye rağmen Kremlin çıkarlarının korunduğu yeni bir Kiev yönetimine olumlu destek verebilir.