Moskova metrosuna ikiz saldırıyı 'kara dullar' mı gerçekleştirdi? - ANALİZ
Rusya'nın başkenti Moskova'da Lubyanka ve Park Kulturı metro istasyonlarına yönelik dün sabah gerçekleştirilen saldırılarda ölü sayısı 39'a, yaralı sayısı da 70'e yükseldi. Sabah erken saatlerde milyonlarca Moskovalı'nın işe gitmek için kullandığı metro istasyonlarında 40 dakika ile meydana gelen patlamalar güvenlik zaafiyeti ile ilgili tartışmalara neden olurken, saldırının arkasında Kafkas kökenli vatandaşların olduğu yönündeki değerlendirmeler ağırlık kazandı. Rusya İstihbarat Teşkilatı FSB iki saldırıyı da Kafkas kökenli kadın intihar eylemcilerinin gerçekleştirdiğini ve toplam 6 kg TNT kalıbının kullanıldığını açıkladı. Kadın intihar eylemcilerine yardım ettikleri belirlenen iki Slav kökenli bayanla, bir erkek aranıyor.
Kasım 2009'da Nevski Express'e yönelik terör saldırısına kadar, 2004'den bu yana Kafkasya dışında terör saldırıları sonlanmıştı. 2000-2004 yılları arasında onlarca kanlı eylemde Rusya'da bine yakın masum vatandaş hayatını kaybetti. Saldırıları Çeçenistan, İnguşetya ve Dağıstan bölgelerinde aktif olan militan grupların gerçekleştirdikleri iddia ediliyor. Özellikle eşlerini savaşta kaybeden Çeçen kadınların siyah çarşaf giyerek intihar eylemleri gerçekleştirmeleri Rusya'da 'kara dullar' olarak bilinen terör grubunun oluşmasına neden oldu. İki ayrı istasyona yönelik saldırıda kadın intihar eylemcilerinin yer alması 'kara dulları' yeniden gündeme taşıdı. Bazı uzmanlara göre son haftalarda Rus birliklerinin yaklaşık 20 militanı etkisiz hale getirmesi intihar eylemcilerini harekete geçirdi. İlk iddiaya göre, yeniden ortaya çıkan 'kara dullar' Kafkaslardaki operasyonlara misillemede bulundu.
İkinci gerekçe ise Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev'in Kafkaslar'da öngördüğü sosyal ve ekonomik kalkınma endeksli projeyi baltalamak. Rusya liderinin sadece silahlı mücadeleyle sorunlarının çözülemeyeceğini açıklaması bölgede karşılık bulmaya başlamıştı. Çeçenistan'da yaşamın normale dönmeye başlaması bunun bir sonucu. Bazı yorumlara göre istikrarsızlıktan nemalanan gruplar Moskova ile bölgenin barışmasını istemiyor. Nitekim Rusya lideri Medvedev suçluların yakalanarak cezalarının verilmesini isterken, güvenlik güçlerinin insan haklarına saygılı olmaya davet etmesi bu çerçevede değerlendiriliyor.
Bir diğer gerekçe ise Rusya'nın Afganistan'da devam eden operasyonlarla ilgili tutumu. Kafkas bölgesinde faaliyet gösteren militan grupların önemli bir kısmının Afganistan-Pakistan arasındaki sahipsiz bölgede eğitim aldıkları biliniyor. Rusya'nın bir taraftan askeri olmayan konularda NATO birliklerine yardımcı olacağını açıklaması militan grupların tepkisini çekerken, terörle mücadelede Rusya'nın desteğini almak isteyen uluslararası gizli örgütlerin de bir komplusu olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor. Rusya aşırı sağcı Liberal Demokrat Parti lideri Vladimir Jirinovski saldırıların arkasında Amerikan ve İngiliz istihbarat teşkilatlarının olabileceğini iddia etti.
Rusya'nın Afganistan'da üretilen uyuşturucunun tamamı ile yok edilmesini istemesi uyuşturucu baronlarının da tepkisini çekmiş olabilir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da açıklamasında dış bağlantıya dikkat çekti. Lavrov'a göre Afganistan ve Pakistan arasında sahipsiz bölgede eğitim alan terör grupları bu saldırıyı gerçekleştirmiş olabilir.
Bir kısım uzmanlara göre ise saldırının gerekçesi bunların toplamı. Kafkas bölgesinde yaşayan Rusya yönetimine karşı olan insanları intihar eylemcisi olarak yetiştiren uluslararası terör grupları, gizli teşkilatların da desteğini alarak saldırıları gerçekleştirdi. Güvenlik birimlerinden bazıları da yeterince dikkatli davranmayarak güvenlik zaafiyeti oluşturdu.
Bazı iddialara göre ise poliste ve askeri birimlerde başlatılan büyük çaplı reformlar, güvenlik güçlerinin yeterince dikkatli davranmalarını engelledi. Kasıtlı olmasa da bir güvenlik zaafının olduğu belirtiliyor. Rusya istihbarat teşkilatının hemen yanıbaşındaki Lubyanka ve Kremlin'e yürüme mesafede bulunan Park Kulturı metro istasyonunlarına beline bağladığı TNT kalıpları ile iki intihar eylemcisinin girebilmesi bunun açık göstergesi. Patlamalardan bir gün önce polise ihbarda bulunulduğu da gelen iddialar arasında. ancak Rusya ordusu ve polis teşkilatı şimdilerde büyük çaplı indirim çalışmaları ile meşgul. Rusya polisinin yüzde 20'si üst düzey komutanların da yarısı işini kaybetmek üzere. Şimdi güvenliğin birinci öncelik haline geldiği bir dönemde, kimse ordudan ya da polis teşkilatından birilerini çıkarmayı düşünmeyecek.
Faruk Akkan, Moskova, Cihan