Türkmenistan, Doğu ve Güney Gaz Pazarını Kaybediyor

HABERRUS - Türkmenistan, ana gaz pazarlarına erişiminde ABD yaptırımları nedeniyle önemli zorluklarla karşı karşıya.

Ülkenin Irak'a yönelik gaz ihracat anlaşması ve TAPI (Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan) boru hattı projesi, Washington'ın uyguladığı yaptırımlardan doğrudan etkileniyor.

Irak Anlaşmasının Askıya Alınması

Türkmenistan ile Irak arasında 9 milyar metreküplük gaz tedarik anlaşması, ABD'nin İran üzerinden gerçekleşecek takas (swap) ticaretiyle ilgili ikincil yaptırım uyarıları nedeniyle askıya alındı. Irak Enerji Bakanlığı yetkilileri, teknik ve idari hazırlıkların tamamlandığını, ancak ABD Hazine Bakanlığı'nın Irak bankalarını hedef alma tehdidi nedeniyle finansman işlemlerinin durduğunu belirtti. Söz konusu gazın, İran'dan gelen tedarikin azalmasıyla ortaya çıkan 2000 MW'lık elektrik açığını kapatması planlanıyordu.

TAPI Projesindeki Engeller

Çoktaraflı bir proje olan TAPI boru hattının inşası ise Afganistan'daki Taliban yönetimine uygulanan ABD yaptırımları nedeniyle sekteye uğradı. Türkmenistan'ın Batılı şirketlerle erken dönemde işbirliğinden kaçınması, projenin finansman ve teknik altyapı sorunlarını daha da derinleştirdi. 2023'te ABD'den Taliban yönetimine yönelik yaptırımların hafifletilmesi talebi sonuçsuz kaldı.

2025 Nisan'ında Malezya'da düzenlenen yatırım forumunda projeye destek aranırken, Keşmir'de yaşanan terör saldırısı ve ardından gelen Hindistan-Pakistan gerilimi, potansiyel yatırımcılar üzerinde olumsuz etki yarattı.

Alternatif Rota Arayışları ve Trans-Hazar Seçeneği

Uzmanlara göre ABD, Türkmenistan'ı İran üzerinden yapılan takas ticaretinden vazgeçirerek Trans-Hazar Doğalgaz Boru Hattı'nı kullanmaya yönlendirmeye çalışıyor. Bu kapsamda, Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Avrupa'ya taşınmasına yönelik Amerikan desteği dikkat çekici bulunuyor.

SOCAR (Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi) ile Türkmengaz arasında 2021'de imzalanan ve yıllık 1.5-2 milyar metreküp gaz tedarikini öngören anlaşma, ABD'nin İran üzerinden yapılan bu spesifik takas ticareti için yaptırım uygulamayacağını açıklamasıyla hayata geçebilmişti.

Gelecek Perspektifi

SOCAR Başkanı Rovşan Necaf, gaz arzını artırmak için Avrupalı alıcılardan uzun vadeli taahhüt ve AB finansman kuruluşlarından destek beklediklerini vurguladı.

Türkmenistan'ın ihracatını çeşitlendirme stratejisi, küresel yaptırım politikaları nedeniyle ciddi sekteye uğrarken, ülkenin enerji diplomasisinde yeni manevralar yapması gerektiği ortaya çıkıyor.