Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) hapiste bulunan Rus oligark Mihail Hodorkovski'nin eski sahibi olduğu Yukos yöneticilerinin Rusya devleti aleyhine açtıkları 100 milyar dolarlık davayı görüşmeye başladı. Yukos temsilcileri, Rusya'nın şirketi haksız gerekçelerle cezalandırdığı, siyasi baskılarla iflasına neden olduğu ve 100 milyar dolar mali kayıp yaşadıklarını iddiasında bulunuyor.

AİHM tarihinin en yüksek rakamlı davasına Rusya karşı çıkıyor. Rusya'nın AİHM temsilcisi ve Adalet Bakan Yardımcısı Georgi Matyuşkin, davacı avukatların Yukos'u temsil etmediklerini savundu. Davacıların sözcüsü Claire Davidson, Rusya Federasyonu ve Yukos'un ilk kez bağımsız bir yargı organında karşı karşıya geleceğini söyledi.

Yukos, Rusya hükümetinin 55 bin hissedarını  zarara uğrattığı gerekçesi ile AİHM’e 24 Nisan 2004'de başvurmuştu. AİHM tazminata hükmederse, Rusya hükümetine, kararın yerine getirilmesine yönelik diplomatik baskılar gündeme gelebilecek. AİHM kararları, Avrupa Konseyi'nin 47 üyesinden biri olan Rusya'yı bağlıyor.

Şirketin temsilcileri Rusya'nın Yukos'a el koyma sürecinin tamamı ile siyasi olduğunu, Rusya Başbakanı Vladimir Putin'e karşı muhalefetle iş birliği yaptığı için şirketin sahibi Mihail Hodorkovski'nin cezalandırıldığını kaydediyor. Yukos temsilcileri, Rusya'nın Yukos aleyhine gerçekleştirdiği işlemlerde adil yargılama haklarının ve mülkiyet haklarının ihlal edildiğini savunuyor. Vergi kaçakçılığı ve yolsuzluk suçlamaları ile sekiz yıl hapse mahkum olan Yukos'un sahibi Mihail Hodorkovski, aleyhine yapılan tüm suçlamaları reddediyor.

Kreditörlerin Yukos hakkında açtıkları  onlarca dava nedeni ile, şirket Kasım 2007’de iflasını açıklamıştı. Devlet petrol şirketi Rosneft, Yukos’un hisselerini satın alarak Rusya’nın en büyük petrol şirketi haline geldi.

Yukos başlangıçta 28 milyar dolar olarak açtığı tazminat davasında, petrol varil fiyatlarının artışını gerekçe göstererek rakamı önce 50, sonra da 100 milyar dolara çıkarmıştı.

AİHM'de en çok Rusya aleyhine açılan davalar görülüyor. 2009 yılında Rusya'dan mahkemeye 10 bin 146 başvuru yapıldı. Geçen yıl mahkeme 340 dava ile en fazla Türkiye aleyhine karar verirken, Rusya aleyhine 210 mahkumiyet çıktı. AİHM'de Rusya aleyhine açılan 33 bin 550 dava sırada bekliyor.

Faruk Akkan, Moskova, Cihan