Suriye sınırında bir Rus uçağının düşürülmesinin ardından Türkiye’ye karşı bir dizi ekonomik tedbir alan Rusya’nın, jeopolitik anlaşmazlıkları ekonomik adımlarla cezalandırmaya çalışması ne ülkeler bazında ne de Rusya’nın kendisi için bir ilk değil. Rusya, geçmişte de birçok benzer karar almıştı. Rusya’nın “cezalandırdığı” ülkeler arasında Moldova, Ukrayna, Gürcistan, Litvanya, Letonya, Estonya, Polonya, Hollanda ve İzlanda gibi ülkeler bulunuyor.

Türkiye’nin Suriye sınırında bir Rus uçağını düşürmesinin hemen ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkiye’den gelen ithal malları hedefleyen ilk adımını attı. Arkasından da benzer tedbirler geldi. Bazı malların girişi yasaklandı, bazı uçuşlara kısıtlamalar getirildi, vize muafiyetine yönelik kararlar alındı, Türkiye-Rusya ortaklığındaki projelerin ve programların bazıları donduruldu.

Jeopolitik çatışma veya karşılaşmalardan sonra ülkelerin bu tür cezalandırıcı tedbirler alması ne dünyada ne de Rusya-Türkiye bağlamında ilk kez yaşanmıyor. Rusya, bu stratejiyi uygulayan tek ülke değil; sadece bu tür adımları atma konusunda Rusya hız ve kapsamı geniş tutma tavrı ile diğer ülkelerden ayrılıyor.

Daha önce Moskova’da görev yapmış bir İngiliz diplomat olan Christopher Granville, Rusya’nın adımlarını “Çok basitçe, siyasi sebeplerden dolayı ekonomik takip” diye değerlendiriyor. Halen Londra’da Trusted Search adlı araştırma grubunun başında olan Granville, Bloomberg’e yaptığı değerlendirmede “Burada asıl manivela, yoğun Rus talebi. Rusların onları farklı kılan bir özelliği, sürecin iyi şekillendirilmemesi.” diye konuşuyor.

Rusya, geçmişte “siyasi sebeplerden” dolayı ithal ürünlere “ekonomik ambargo” uygulamasını çokça yaptı. Rusya tüketici gözlemci birliği, çoğunlukla Rusya’ya girişi yasaklanan ürünlere gerekçe olarak sağlık ve güvenlik nedenlerini gösteriyor. İşte geçmişte yaşanan bazı örnekler:

• Moldova -

Tarih: Eylül 2013

Ürün: Moldova şarabı:

Gösterilen gerekçe: Kirlilik

Arka planı: Moldova’nın Avrupa Birliği ile bir ortaklık anlaşmasını müzakere etmesi bekleniyordu. Moldovalı yetkililer Rusya'nın iddiaları haksız olduğunu söyleyerek, şaraplarının kalitesini savundu.

Tarih: Temmuz 2014

Ürün: Taze meyve

Gösterilen gerekçe: Rus tarım sektöründe büyük kayıplara neden olabilecek organizmaların varlığı ve çok sayıda düzensizlik

Arka planı: Moldova Haziran ayında AB ortaklık anlaşması imzaladı. Rus hükümeti daha önce Moldova’nın anlaşmayı imzalaması halinde ihracatın risk altında olacağı uyarısında bulunmuştu. Yasak Ekim ayında kaldırıldı.

• Ukrayna -

Tarih: 2013 Temmuz

Ürün: Bir sonraki yıl Ukrayna’nın Cumhurbaşkanı olacak Petro Poroshenko’nun sahibi olduğu Roshen tarafından üretilen şekerler

Gösterilen gerekçe: Kanserojen madde içermesi

Arka planı: Rusya, kendi gümrük birliğine üye olması için Ukrayna’ya baskı yaparken, Ukrayna AB ile serbest ticaret anlaşması imzalamak istiyordu. Ukrayna, Roshen’in hem Ukrayna hem de Rusya’nın sağlık kurallarına uyduğunu savundu

Tarih: 2016 Ocak

Ürün: Gıda ve tarım ürünleri

Gösterilen gerekçe: AB ürünlereinin Ukrayna üzerinden Rusya’ya girdiği endişeleri

Arka planı: AB-Ukrayna serbest ticaret anlaşması, aynı ay yürürlüğe girdi.

• Gürcistan -

Tarih: 2006

Ürün: Borjomi suyu, şarap ve tarım ürünleri

Gösterilen gerekçe: Güvenlik kaygıları

Arka plan: Gürcistan Rus casusu olduğunu iddia ettiği kişileri sınırdışı etti. Ambargo 2013’te, iki ülke 5 gün süren bir savaşta karşı karşıya geldikten sonra kaldırıldı.

• Litvanya -

Tarih: 2013 Ekim

Ürün: Süt ürünleri

Gösterilen Gerekçe: Güvenlik kaygıları

Arka planı: Litvanya, AB dönem başkanlığını döneminde Ukrayna’nın AB ortaklık anlaşmasını imzalaması için çaba gösterdi. Avrupa Komisyonu, Litvanya süt ürünlerinin güvenliğinden emin olduğunu söyleyerek Litvanya’yı savundu. Yasak, Litvanya’nın dönem başkanlığının sona ermesiyle kaldırıldı.

• Letonya, Estonya, Polonya -

Tarih: 2015 Haziran-Ağustos

Ürün: Letonya’dan çaça balığı; Estonya’dan konserve balık - 2014’teki AB yasaklarından sonra kalan bu ülkenin Rusya’ya ihraç ettiği tek büyük gıda kalemiydi-, Polonya’dan meyve ve lahana

Gösterilen gerekçe: Toksinler (Letonya ve Estonya); belgelendirme ihlalleri ve Doğu meyve güvesi istilası (Polonya)

Arka planı: Rusya ile sınırı bulunan bu üç ülke, NATO’nun bölgede varlığını ve yaptırımlarını artırmasını güçlü bir şekilde savunuyordu.

• Hollanda -

Tarih: 2015 Temmuz

Ürün: Çiçek

Gösterilen gerekçe: Bitkilere zararlı böceklerin Rus tarımına tehlike arz etmesi

Arka planı: İki ülke, Ukrayna üzerinde Malezya Havayollarına ait bir uçağın düşmesinin soruşturulması konusunda anlaşmazlığa düşmüştü. Hollandalı çiçek ticaret birliği Rusya’nın böceklerden şikayet eden tek ülke olduğunu; ancak yine de üyelerinin yeni böcek ilaçları üzerinde çalıştıklarını duyurmuştu.

• İzlanda -

Tarih: Ağustos 2015

Ürün: Balık

Gösterilen gerekçe: İzlanda'nın Ukrayna'da çatışma üzerine Rusya’ya yaptırımları desteklemesi

Arka planı: AB üyesi olmayan İzlanda, Kırım’ın Rusya'nın ilhakı üzerinde birliğin yaptırımlarına katılmıştı.