Rusya uzay çöpçüsü inşa edecek
Rus RKK Energiya şirketi, uyduların yörüngede tamiratı için kullanılacak, insanlı bir uzay aracı yapacak. Bu araç aynı zamanda Dünya yörüngesinde bulunan devre dışı kalmış araçların ve büyük ebatlardaki uzay çöpünün toplanmasında da kullanılabilir. 2015 yılında adı geçen uzay aracının Vostoçnıy uzay üssünden yörüngeye fırlatılması planlanıyor, bundan üç yıl sonra da ilk insanlı uçuş gerçekleştirilecek.
Uzay aracında açık uzaya çıkabilecek iki kosmonot olacak. Bunlar uydularda blok değişikliği yapabilecekler. Bu çalışma kosmonot elbisesindeki eldiven kadar hassas çalışabilecek manüpülatör aracılığıyla da yapılabilecek. Uzay aracının uçuş süresi iki haftaya kadar olabilecek. Tamirat amaçlı ekiplerin öncelikle Dünya sonda çalışmaları yapan uydulara ve meteoroloji uydularına gönderilmesi bekleniyor. Uzay aracının diğer kullanım alanı, RKK Energiya başkan bilim danışmanı Viktor Sinyavskiy’in belirttiği üzere yörüngenin çöpten temizlenmesi olacak.
Devre dışı kalmış cihazlar kosmonotların normal çalışmalarına engel oluyorlar, hatta tehlike arz ediyorlar. Aslında bunları otomatik bir cihaz yardımı ile toplamak, özel bir frenleme sistemi ile gereken şekilde yönlendirerek okyanusa düşmelerini sağlamak gerekli. Böylece Dünya yörüngesinin temizliği yapılmış olacak. Bu şekilde jeostatik yörünge de temizlenebilir.
Dünya etrafından 600 binden fazla uydu kalıntısı ve roket parçaları bulunuyor. Bunların ebatları bir santimetreden başlıyor. Uzmanlar bunlar içinde en büyük ebada sahip 19 bin parçayı takip ediyorlar. Bunların ağırlığı bir kaç kilogramı buluyor. Ancak küçük parçacıklar bile kosmonotun uzay kıyafetinde delik açabilir. Viktor Sinyavskiy çöp sorunu her geçen gün daha tehlikeli oluyor diyor.
Uzağa gidildikçe bu çöpün miktarı da artıyor. Üstelik bu parçalar birbirleri ile çarpıştıklarında iyice parçalanıyor ve sayıları da çoğalıyor, mesela 2 değil 5 ya da 6 parçaya bölünüyorlar. Bunlarla çarpışma ihtimali de iyice artıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda aralıksız gözlem çalışması yapılıyor. Her hafta ortalama bir kere olmak üzere acil durum ilan ediliyor. İstasyonu kaldırmak gerekiyor vesaire.
Geleceğin uzay gemisi Uluslararası Uzay İstasyonu’nu tehdit eden bu tipten bir kaç büyük parçayı toplayabilir. Çöpçünün ne kadar çöp toplayabileceğini söylemek zor, çünki bu parçalar değişik yüksekliklerde uçuyorlar, uzay aracının manevra yapması için gereken yakıt rezervi ise sınırlıdır. Rusya’nın Sesi Radyosu’na konuşan yetkilinin sözlerine göre böyle bir uzay gemisi prensip olarak jeostatik yörüngede de temizlik yapabilir. Bugün bu yörünge devre dışı kalmış çok sayıda uzay aracı ile doludur. Şu anda çalışmayan uyduları şu anda bulundukları yerlerden kaldırmak mümkün olur ise boşalan yerleri yeni telekomünikasyon şirketleri kullanabilirler. Şimdilerde böyle bir yerin fiyatı 20-50 milyon dolar arasında değişiyor.
Uzay çöpü ile mücadele projeleri batıda da var. Uyduların jeostatik yörüngeden daha yüksek bir yörüngeye çıkarılması teklif ediliyor mesela. Çöpler diğer uydulardan fırlatılacak ağlar yardımı ile toplanacak. Ya da bu parçalara lazer ışığı yönlendirilmesi, erimeye başlayan maddenin vereceği ivme ile uydunun daha alçak bir yörüngeye indirilmesi, oradan da kendi başlarına Dünya’ya düşmeleri planlanıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu çalışanları uzaya çıktıklarında içinde el aletlerinin bulunduğu bir çantayı kaybettiklerinde bu çantanın yanan parçaları bir kaç ay sonra Dünya’ya düşmüştü.
Yakın yörüngede devre dışı kalan ilk uzay aracı 1958 yılında fırlatılan Amerikan Vanguard 1 uydusudur. Yörüngede kalması halinde daha 200 yıl boyunca potansiyel tehlike yaratacak. Uzay çöpünün diğer bir uzay aracı ile çarpışması olayı ilk defa 1996 yılında gerçekleşti. Bir fransız uydusundan kopan büyük bir parça başka bir fransız uydusuna çarpmış idi. Uluslararası Uzay İstasyonu hala Pekin tarafından denenen roket savunma sisteminin bir parçası olarak fırlatılan ve 2007 yılından bu yana çöp haline gelen eski bir Çin uydusu ile köşe kapmaca oynamaktadır. 2009 yılında ise bir Amerikan haberleşme uydusu ve çalışmayan bir Rus uydusu uzayda çarpıştılar. Bu olay şimdilik uydu çarpışması şeklinde yaşanan tek olay. Benzeri bir olayın tekrarlanmaması için en hızlı bir şekilde Dünya’ya yakın olan yörüngenin uzay çöpünden temizlenmesi gerekmektedir.
Kaynak: Rusya'nın Sesi Radyosu