Rusya, ABD’de gözlem uçuşu yapmak istiyor
Rusya'nın, Açık Semalar Anlaşması (ASA) kapsamında ABD üzerinde gözlem uçuşu yapma talebinde bulunduğu iddia edildi. Rusya’nın gelişmiş dijital kameralara sahip uçaklarla yapmak istediği gözlem uçuşu talebi, ABD’de askeri ve istihbarat yetkililerin tarafından Moskova’nın istihbarat toplayacağı endişesiyle karşılanıyor.
ASA’ya taraf olan ülkeler arasında hem Rusya hem de ABD bulunuyor. Rusya, geçtiğimi haftalarda aynı anlaşma kapsamında Türkiye’de de gözlem uçuşu yapmak istemiş; ancak Türkiye, Suriye sınırında uçmak istedikleri gerekçesiyle Ruslara izin vermemişti. Rusya da konuyu anlaşmanın uygulanması için kurulan Viyana merkezli Açık Semalar Anlaşması Danışma Komisyonu’nda gündeme taşımış ve Türkiye’nin anlaşmaya uymaması konusunda cevap beklediklerini iletmişti.
34 ülkenin taraf olduğu söz konusu anlaşma, ülkeleri askeri faaliyetleri konusunda şeffaf olmaya teşvik etmek ve silah kontrollerini gözlemlemek için birbirlerinin hava sahasında silahsız gözlem uçuşu yapabilmelerine olanak tanıyor.
Amerikan Kongresi’nden bir yetkilinin AP ajansına yaptığı açıklamaya göre Rusya, Viyana’daki ASA Danışma Komisyonu’na ABD’de gözlem uçuşu yapmak için resmen başvuruda bulundu. Söz konusu talep, Obama yönetiminin onayına sunulacak. Ancak habere göre bu talep, Moskova’nın ASA’nın yükümlülüklerini yerine tam olarak getirmediği bir dönemde Başkan Barack Obama’nın önüne gelecek. Ayrıca söz konusu talep, ABD ve Rusya ilişkilerinin Ukrayna ve Suriye’den dolayı çok gergin olduğu bir dönemde yapıldı.
Amerikalı yetkililer de, Rusya’nın anlaşmanın ruhunu ihlal etmek için teknolojik ilerlemelerden faydalanmasından endişe ediyor.
Amerikan Stratejik Komuta merkezi komutanlarından Amiral Cecil D. Haney, Amerikan Senatosu’na bu yıl yazdığı bir mektupta ASA için “Anlaşma Rusya’nın ABD’ye karşı istihbarat toplama kapasitesinin kritik bir içeriği haline geldi. Askeri tesisler üzerinde uçmasının yanı sıra Rusya’nın ASA kapsamındaki uçuşları Savunma Bakanlığı ve kritik altyapılar üzerinde de gerçekleşebilir.” ifadelerini kullanmıştı.
Öte yandan Amerikan Dışişleri Bakanlığı yetkilileri, kendilerine henüz böyle bir talep ulaşmadığını bildirdi. Bakanlık yetkililerine göre Rusya’nın “dijital elektro-optik sensörlere” sahip bir uçakla gözlem uçuşu yapmak istemesi halinde bunu yaz ayına kadar gerçekleştirmeleri mümkün gözükmüyor. Anlaşma, gözlem uçuşundan 120 gönde bildirilmesini zorunlu kılıyor.
Dışişleri yetkilileri, dijital sensörlerle uçuş gerçekleştirilmesi için söz konusu sensörlerin de 2002’de yürürlüğe giren anlaşmada belirtilen teknik şartlara uygun olması gerektiğinin altını çiziyor. Yetkiliye göre anlaşmaya taraf olan ülkelerin tamamı, “film kameralarından dijital sensörlere geçişin anlaşmanın uzun vadeli olması için gerekli olduğu” konusunda hemfikir.
ABD silah kontrolü ve uluslararası güvenlik müsteşarı Rose Gottemoeller, Aralık ayında yaptığı açıklamada Moskova’nın istihbarat topladığı yönündeki endişeleri bastırmak için, Rusya’nın bu şekilde elde ettiği bilgilerin “kademeli” olduğunu söylemişti. Gottemoeller, “ASA’nın en büyük avantajlarından biri, gözlem uçuşlarında elde edilen görsellerin bütün üyeler tarafından paylaşılması. Rusya’nın neyin fotoğrafını çektiğini biliyoruz çünkü bu resimleri bizimle paylaşmak zorundalar.” diye konuşmuştu.
Ancak ASA’ya yönelik eleştiriler ve endişeler de yok değil. Savunma İstihbarat Ajansı’ndan Korgeneral Vincent Stewart, “Açık semalar farklı bir dönem için oluşturulmuştu. Ancak bugünkü uygulama şeklinden endişeliyim” diye konuşmuştu.
Amerikan Savunma Bakanı Yardımcısı Robert Work da Kongre’de yaptığı açıklamada “Rusların anlaşmanın orijinal içeriğinden öteye gideceğini düşünüyoruz ve bunu yakından izliyoruz.” diye konuşmuştu.
Anlaşma, ülkelerin bütün hava sahalarını açmasını zorunlu kılıyor. Ancak Rusya; Moskova, Çeçenistan, Abhazya ve Güney Osetya’da gözlem uçuşu yapılmasına izin vermemişti.