Rus diplomasisinin kurucusu Gromıko (Mr. Net) 100. yılında anıldı
Sovyetler Birliği’nin ABD Büyükelçisi olarak 1943 yılında göreve başlayan efsanevi diplomat Andrey Gromıko, 100. doğum gününde Rusya’da büyük törenlerle anılıyor. Beş SSCB lideri ve yedi ABD Başkanı ile çalışan Rus diplomat, Rus diplomasisinin mimarı olarak biliniyor. 1957’de Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığına getirilen Gromıko batı dünyasında Mr. Net (Bay Hayır) olarak tanınıyordu. Sovyetler Birliği’nin dönüşümünü sağlayan Mihail Gorbaçov’un genel sekreterliğe getiren adam olarak bilinen Gromıko, birliğin dağıldığını görmeden 1989 yılında öldü.
Rusya’nın İkinci Dünya Savaşı’na girmesini destekleyen ve ikinci cephenin açılmasını sağlayan diplomat olarak tanınan Gromıko, daha 30’lu yaşlarında Jozef Satlin’in hemen arkasında Yalta ve Postdam konferanslarında yer aldı. İsrail devletinin kurulmasında katkılarının olduğu bilinen Rus diplomat, 1957 yılında Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı oldu. 28 yıl bakanlık görevi yapan Gromıko, görüşmelerde taviz vermeyen tutumu nedeni ile batılı diplomatlar kendisine Mr. Net (Bay Hayır) lakabını takmıştı.
“En büyük hatam Gorbaçov”
Rus diplomatın 1962 Küba krizi başta olmak üzere, 20. yüzyılın en büyük uluslararası olaylarının çözümünde önemli katkısı oldu. Diplomatik santranç tahtasında çoğu kez başarılı olan Gromıko, en büyük hatasının eski SSCB lideri Mihail Gorbaçov'la yaptığı belirtir. Stalin, Nikita Kruşçev, Leonid Brejnev, Yuri Andropov ve Konstantin Çernonko gibi Sovyet liderleriyle uyum içinde çalışan Rus diplomat, 1985 yılında Gorbaçov'un başa gelmesini sağlamakla kendi sonunu da hazırlar.
Çernenko’nun ölümünün ardından Politbüro üyeleri, Viktor Grişin veya Grigori Romanov'u Genel Sekreter olarak planlıyordu. Fakat, Gorbaçov manevra yaparak en yaşlı ve deneyimli Gromıko'nun gözüne girmeyi başardı. Gromıko, Gorbaçov'un SSCB lideri seçilmesi için ısrar edince karşı çıkan olmadı. Gromıko sayesinde iktidara gelen Gorbaçov, aynı yıl içinde Sovyet diplomatını başka bir göreve gönderdi. Gorbaçov, Gromıko'yu kendisine en büyük rakip olarak görüyordu.
Ülkede başlattığı Perestroyka'ya (yeniden yapılandırma) Gromıko'nun engel olabileceğini düşünüyordu. Aslında Sovyet diplomat ülkede olup bitenlerden çok rahatsız idi. 1988 yılında Gromıko görevinden istifa etti. 1989 yılında ölümünün ardından sessiz bir şekilde toprağa verildi.
Diplomatın ilginç anıları
Andrey Gromıko'nun görevi sırasında çok ilginç anıları da yaşandı. Örneğin, Kremlin Sarayı'nda SSCB-ABD görüşmeleri sırasında Amerika Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'in önüne bir belge konulur. Kissinger hemen belgeyi elleriyle kapatır. Karşıda oturan Gromıko, gözleriyle "Ne oldu?" diye sorunca, Kissinger yukarıda tavandaki büyük avizeyi (gizli kamera olabilir diye) gösterdi. Gromıko ise, “Boşver, bizim avizeler Çar Korkunç İvan'dan kalma.” diye espri yapıyor.
Başka bir ilginç anısı ise Moskova-Tokyo görüşmeleri sırasında gerçekleşti. Gromıko'ya Japon meslektaşı, “Koskoca SSCB, neden ufacık Kuril adalarını iade etmiyor?” sorusunu yöneltince; Sovyet diplomat, “Sovyetlerin koskoca olmasının sebebi, ufacık da olsa toprağını kimseye vermemesinden kaynaklanıyor.” yanıtını vermişti.
Başka bir ilginç anısı 1961'de BM Genel Kurulu'nda gerçekleşti. Ayakkabısını çıkarıp sıraya vurarak protesto eden Kruşçev, sakin oturan Gromıko'ya bağırarak, “Ne oturuyorsun?! Sen de yumruğunu masaya vursana” şeklinde fırça attı. Gromıko da mecburen Sovyet liderine eşlik etmeye başladı. Gromıko, daha sonra bu olayları gülerek oğluna anlatacaktı.
Ayrıca Gromıko İngilizce mükemmel bildiği halde, hiçbir görüşmeye tercümansız katılmazdı. Eski Sovyet diplomatlarına göre, tercüman çevirme yaptığı kısa zaman diliminde Gromıko, kafasında derin hesap yapma fırsatı yakalıyordu.