Kırgızistan'da 7-8 Nisan tarihlerinde gerçekleşen ayaklanma ve yönetim değişikliğinin ardından, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov Moskova'ya geldi. Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev Özbek liderle Moskova'nın dışında bulunan Barviha devlet rezidansında bir araya geldi. İki liderin gayri resmi görüşmelerinin ardından, salı günü heyetler arası görüşmeler yapmaları ve ortak deklarasyon imzalamaları bekleniyor.

Orta Asya'nın en büyük nüfusa sahip olan stratejik ülkesi Özbekistan'da Kerimov 1991 yılından bu yana yönetimde bulunuyor. Uzmanlar, Özbek liderin ABD ve Rusya arasında denge politikası izleyerek dış politikada etkinliğini devam ettirdiğine dikkat çekiyor.

Kırgızistan gibi Özbekistan da hem Rusya hem de ABD açısından stratejik öneme sahip. Taşkent, Afganistan operasyonlarında kullanılmak üzere 2001 yılında ABD'ye verdiği Hanabad Karşi askeri üssünü, 2005 yılında Andican ayaklanmalarının ardından kapatmıştı. Kırgızistan'ın Amerikan üssünü kapatma girişimlerinin ardından, ABD Özbekistan'la üs konusunu yeniden gündeme almaya başladı. Son olarak da 6 Nisan'da Amerikalı komutan David Petraeus Kerimov'la ikili bir görüşme gerçekleştirdi.

Kerimov, Rusya ile ilişkileri düzeltmek istiyor

Kerimov'la Moskova arasında son dönemde ikili ilişkilerde sorunlar yaşanıyor. 2008'de Rusya'nın en önemli bölgesel projelerinden biri olan Avrasya Ekonomik Topluluğu'ndan (Eurosec) çıktı. Moskova, avrasya ekonomik topluluğunu Kazakistan ve Belarus'la birlikte gümrük birliğine taşıdı.

Moskova-Taşkent arasında bir diğer sorun ise Rus NATO'su olarak bilinen Kollektif Güvenlik Anlaşması  Örgütü çerçevesinde oluşturulan Hızlı Hareket Gücü'ne Kerimov olumsuz cevap verdi. Kerimov, özellikle de Moskova'nın Kırgızistan'da yeni ortak güç için bir askeri üs oluşturmasına tepki gösteriyor. Taşkent'le Moskova son olarak, Tacikistan'da kurulan hidroelektrik santral nedeni ile karşı karşıya geldi.

Özbek lider, Rusya'nın 2005 Lale devriminin ardından Kırgızistan'da bulunan Amerikan Manas askeri üssünün kapatılması için çalışmalarda bulunduğunun farkında. Uzmanlar, Bakiyev'in geçen yıl Moskova'ya defalarca söz vermesine rağmen Manas üssü ile ilgili sözleşmeyi tekrar uzatmasının ardından Moskova'nın desteğini kaybettiğine inanıyor.

Kerimov'un Moskova ziyaretinde hedef, Kırgızistan'da gerçekleşen yönetim değişikliğinin ardından Moskova'nın desteğini yeniden almak. Rusya lideri, halkları ile bağlarını koparmaları durumunda eski Sovyet ülkelerinde benzer olayların tekrarlanabileceği uyarısında bulundu.

Kremlin'den yapılan açıklamaya göre, Medvedev'le Kerimov'un görüşmesinde 2004 ve 2005 yıllarında imzalanan stratejik anlaşmalar yeniden gözden geçirilecek. 2009 yılında toplam ticaret hacmi bir önceki yıla göre yüzde 24 gerileyerek 2,5 milyar dolara düştü. Enerji, ulaşım, ticaret ve ortak yatırımlar konusunda hükümetler arası görüşmelerin ardından ikili anlaşmalar parafe edilecek.

Faruk Akkan, Moskova, Cihan