Kırgızistan'da 7-8 Nisan tarihlerinde gerçekleşen ayaklanma ve yönetim değişikliğinin ardından, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov Moskova'ya geldi. Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev Moskova'nın dışında bulunan Barviha devlet rezidansında ağırladığı Özbek liderle, Kremlin'de ikili ve heyetler arası görüşmeler gerçekleştirdi. Yasal olmayan göç, terörle mücadele ve kara para konularında bir dizi anlaşma imzalayan iki lider ortak basın toplantısı düzenledi.

Kırgızistan'da gerçekleşen dramatik olayları ele aldıklarını kaydeden Medvedev, "Burada önemli olan iç siyasi istikrarı sağlamak. Devletin yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç var. Şimdi orada bir devlet yok. Geçici hükümetin gerekli tüm çabaları ortaya koyarak, bunu başarmasını bekliyoruz. Anarşi hem Kırgız halkı hem de komşuları için felaket doğrurur. Sadece bir hükümet kurmak değil, meşru seçimlerin yapılabilmesi önemli. Şu an Rusya bölgeye insani yardım gönderiyor. Normal ekonomik ilişkiler ise, kurumların yapılanmasından sonra mümkün olabilir." değerlendirmesinde bulundu.

Özbekistan'ın da kendileri gibi Kırgızistan'da güçlü bir hükümetin kurulmasından yana olduğuna değinen Medvedev, bölgede istikrarsız olan ülkeler listesine Afganistan'ın ardından Kırgızistan'ın da eklendiğini ifade etti.

Kerimov: Afganistan 30 yıldır savaşıyor

Rusya ziyaretinin geçen yıl Rusya devlet başkanı Medvedev'in Özbekistan'a gerçekleştirdiği ziyaretin devamı niteliğinde olduğunu ifade eden Kerimov, "İkili ilişkilerin yanısıra bölgesel sorunları da ele aldık... Orta Asya ve özellikle de Kırgızistan'da yaşanan gelişmeler gündemimizde yer aldı." dedi.

Afganistan'da istikrarsızlığın devam ettiğine de değinen Kerimov, bu ülkenin terör, aşırılık ve uyuşturucunun merkezi haline geldiğini söyledi. 30 yıldır Afganistan'da savaşın sürdüğünü hatırlatan Kerimov, "Biz tünelin ucunda ışık göremiyoruz... Hiç kimse Afganistan'da neler olabileceği konusunda tahminde bulunamıyor.

Kerimov, Rusya ile ilişkileri düzeltmek istiyor

Orta Asya'nın en büyük nüfusa sahip olan stratejik ülkesi Özbekistan'da Kerimov 1991 yılından bu yana yönetimde bulunuyor. Uzmanlar, Özbek liderin ABD ve Rusya arasında denge politikası izleyerek dış politikada etkinliğini devam ettirdiğine dikkat çekiyor.

Kırgızistan gibi Özbekistan da hem Rusya hem de ABD açısından stratejik öneme sahip. Taşkent, Afganistan operasyonlarında kullanılmak üzere 2001 yılında ABD'ye verdiği Hanabad Karşi askeri üssünü, 2005 yılında Andican ayaklanmalarının ardından kapatmıştı. Kırgızistan'ın Amerikan üssünü kapatma girişimlerinin ardından, ABD Özbekistan'la üs konusunu yeniden gündeme almaya başladı. Son olarak da 6 Nisan'da Amerikalı komutan David Petraeus Kerimov'la ikili bir görüşme gerçekleştirdi.

Kerimov'la Moskova arasında son dönemde ikili ilişkilerde sorunlar yaşanıyor. 2008'de Rusya'nın en önemli bölgesel projelerinden biri olan Avrasya Ekonomik Topluluğu'ndan (Eurosec) çıktı. Moskova, avrasya ekonomik topluluğunu Kazakistan ve Belarus'la birlikte gümrük birliğine taşıdı.

Moskova-Taşkent arasında bir diğer sorun ise Rus NATO'su olarak bilinen Kollektif Güvenlik Anlaşması  Örgütü çerçevesinde oluşturulan Hızlı Hareket Gücü'ne Kerimov olumsuz cevap verdi. Kerimov, özellikle de Moskova'nın Kırgızistan'da yeni ortak güç için bir askeri üs oluşturmasına tepki gösteriyor. Taşkent'le Moskova son olarak, Tacikistan'da kurulan hidroelektrik santral nedeni ile karşı karşıya geldi.

Özbek lider, Rusya'nın 2005 Lale devriminin ardından Kırgızistan'da bulunan Amerikan Manas askeri üssünün kapatılması için çalışmalarda bulunduğunun farkında. Uzmanlar, Bakiyev'in geçen yıl Moskova'ya defalarca söz vermesine rağmen Manas üssü ile ilgili sözleşmeyi tekrar uzatmasının ardından Moskova'nın desteğini kaybettiğine inanıyor.

Medvedev'le Kerimov'un görüşmesinde 2004 ve 2005 yıllarında imzalanan stratejik anlaşmalar gözden geçirildi. 2009 yılında toplam ticaret hacmi bir önceki yıla göre yüzde 24 gerileyerek 2,5 milyar dolara düştü. Enerji, ulaşım, ticaret ve ortak yatırımlar konusunda hükümetler arası görüşmelerin ardından ikili anlaşmalar parafe edildi.

Faruk Akkan, Moskova, Cihan