BDT yirminci yılını Duşanbe’de kutladı; ikili sorunlar zirveye yansıdı
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu 20’inci yılını kutluyor. Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de bir araya gelen BDT ülkeleri imzaladıkları sonuç bildirisinde hedeflerinin serbest ticaretin yapılabildiği ortak bir ekonomik alan oluşturulması olduğunu açıkladı. BDT ülkeleri çatışma alanlarında sorunların barışçıl yollarla çözümüne vurgu yaptı. Ancak ülkeler arasında yaşanan ekonomik ve siyasi sorunlar zirveye yansıdı.
Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de gerçekleşen BDT devlet başkanları zirvesine Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahmon, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ve Moldova Vekil Cumhurbaşkanı Marian Lupu katıldı.
Azerbaycan’ı Başbakan Artur Rasizade, Özbekistan’ı Başbakan Şevkat Mirziyeyev ve Belarus’u da Başbakan Mihail Miyasnikoviç temsil etti. Miyasnikoviç ülkede devam eden ekonomik sorunlar nedeni ile Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko’nun zirveye katılamadığını açıkladı. Örgüt üyeliğinden çıkarılan Gürcistan ise BDT zirvesinde yer almadı.
Lukaşenko’nun Rusya ile devam eden doğalgaz alım anlaşmalarında yaşanan sorun nedeni ile tepki göstererek zirveye katılmadığı değerlendirmeleri yapılırken, Ukrayna-Rusya arasında doğalgaz krizi bir kez daha gün yüzüne çıktı. Yanukoviç önceki gün yaptığı açıklamada enerji devi Gazprom’un ucuz doğalgaz karşılığında ülkenin boru hatlarını ele geçirmek istediğini iddia etti ve 2009 anlaşmasının gözden geçirilmesi gerektiğini vurguladı.
Azerbaycan’dan Erivan’a sert tepki
Zirvede Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın Yukarı Karabağ halkının bağımsızlık mücadelelerini kutlaması üzerine Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade sert tepki gösterdi. Ermenistan yönetimini bir kez daha sorunu yapıcı olmayan bir tutumla gündeme taşıdığını kaydeden Rasizade, Tacikistan Cumhurbaşkanı Rahmon’ın Azerbaycan Cumhuriyeti tanımlamasını reddetti. Rasizade, Azerilerin Cumhuriyeti denilmesini istedi.
Serbest ticaret anlaşması imzalanacak
Liderlerin açıklamasında dış ticarette düzenli büyüme ve 2020 ekonomik gelişim stratejisi çerçevesinde ekonomik iş birliğinin geliştirilmesi ve kısa sürede serbest ticaret bölgesi oluşumu ile ilgili anlaşmanın imzalanması talebi yer aldı.
Mayıs ayında toplanan BDT Ekonomik Konseyi bölgede serbest ticaret anlaşması ile ilgili çerçeve anlaşma hazırlamış, ancak devlet başkanları düzeyinde yapılan müzakerelerde mutabakat sağlanamamıştı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Yanukoviç, Dünya Ticaret Örgütü prensipleri çerçevesinde sağlanacak bir anlaşmanın imza sürecinin gecikmesini anlamsız bulduğunu söyledi. Avrupa Birliği ile entegrasyon sürecini devam ettiren Kiev, Rusya, Belarus ve Kazakistan’ın oluşturduğu Gümrük Birliği’ne katılmayı reddediyor.
Rusya Başbakanı Vladimir Putin daha önce yaptığı değerlendirmelerde Bağımsız Devletler Topluluğu corafyasında ortak ekonomik alanın oluşumunu sağlayacak “Avrasya Ekonomik Birliği” ile ilgili hazırlıkların 1 Ocak 2013’e kadar tamamlanmasını istemişti.
BDT bölgesinde sorunların barışçıl yöntemlerle çözülmesi gerektiğine vurgu yapılan ortak deklarasyonda, karşılıklı güven ve uluslar arası hukuk hatırlatması yapıldı. Liderler terör, aşırıcılık, uyuşturucu ve diğer organize suçlarla mücadelede işbirliğinin önemine dikkat çekti. Açıklamada Rusya’nın NATO’ya alternatif olarak önerdiği “Pan-Avrupa Güvenlik Anlaşması”na destek verildiği belirtildi.
Seçimlerde batı çifte standart uyguluyor
Zirvede bir konuşma yapan Rusya Devlet Başkanı Medvedev 20 yılın geride kaldığını hatırlattı ve önümüzdeki dönemde birçok BDT ülkesinde seçimlerin yapılacağını söyledi. Batılı ülkelerin Avrupa Güvenlik Teşkilatı ve diğer örgütlerle gerçekleştirdikleri seçim gözlemlerinde çifte standart uyguladıkları eleştirisi getiren Medvedev, “2011 sonuna doğru Rusya ve Kırgızistan, 2012’de Rusya, Türkmenistan, Ukrayna ve Ermenistan’da seçimler var. Burada anahtar konu nedir? AGİT ve diğer kuruluşlar bünyesinde gelen gözlemciler genelde siyasi hareket ediyor. Şunu kabul edelim, bu yaklaşım genelde çifte standartlara dayalı” dedi. Herkesin özgür ve demokratik bir seçim için çalıştığına işaret eden Rusya lideri, “Bu durum hiçbir kimseye istediği şekilde ülkelerimizin içişlerine karışma hakkı vermiyor” uyarısı yaptı.
Rusya, Ukrayna ve Belarus’un 8 Aralık 1991’de imzaladığı Bağımsız Devletler Topluluğu anlaşmasına 21 Aralık 1991’de Baltık Ülkeleri ve Gürcistan’ın dışındaki diğer Sovyet ülkeleri dahil olmuştu. 1994’de BDT’ye dahil olan Tiflis, Rusya ile yaşanan Ağustos 2008 savaşının ardından örgütten çıkma kararı aldı. Gürcistan’ın BDT üyeliğinden ayrılışı 17 Ağustos 2009’da yürürlüğe girdi. BDT pazarı 240 milyon nüfusu ile dünyanın en büyük pazarları arasında yer alıyor.
Faruk Akkan, Moskova, Cihan