“Haydar Aliyev Politbüro’da kalsaydı Yukarı Karabağ’da savaş olmazdı”
Azerbaycan’ın merhum ulusal lideri Haydar Aliyev’in eski danışmanı Cemal Cemalov, SSCB son lideri Mihail Gorbaçov’un 1987 yılında Aliyev’in istifaya gönderilmesinin ardından Karabağ savaşının patlak verdiğini söyledi. Cemalov, Aliyev’in sayesinde Azerbaycan’ın çok geliştiğini, Azeri halkının huzura kavuştuğunu ifade etti.
Moskova’da Cihan Haber Ajansı’na (Cihan) özel konuşan Cemalov, 1975 yılında Azerbaycan’ın Şeki kentinden Moskova’ya gelerek mühendislik yaptığını anlattı. Azeri emekli bürokrat, “1982’de Azerbaycan’ın Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Moskova Daimi Temsilciliği’nde işe başladım. Aliyev’le ilk kez 1982’te Kasım ayında SSCB lideri Leonid Brejnev’in defin merasiminde karşılaştık. Başa gelen Yuri Andropov, Aliyev’i Kasım ayının sonlarında Moskova’ya yeni göreve tayin etti. 7 Aralık’ta Aliyev Kremlin Sarayı’nda SSCB Başbakan Birinci Yardımcısı olarak göreve başladı. 22 Aralık’ta beni Aliyev’le görüşmeye çağırdılar. Ertesi gün Aliyev’in Kremlin’deki kabul odasında danışman olarak göreve başladım. Sabah 08.30 odasını açıyor, kendisi de 08.00 işe geliyor ve gece saat 01.00-02.00’e kadar çalışıyordu. Hatta Cumartesi ve Pazar günleri bile bazen çalışıyordu. 63 bakanlık ve kurumlardan sorumlu idi. Buna rağmen her zaman kalbi Azerbaycan’da idi. Moskova’ya gelen tüm Azeri bürokrat, şair, yazar ve ünlü isimleri mutlaka Aliyev’in Kremlin’de odasına uğrar ve görüşmeler, muhabbetler gece geç saatlerine kadar sürerdi.” diyerek anılarını paylaştı.
Aliyev SSCB başına geçseydi, ülke dağılmazdı
SSCB liderlerinden Andropov’un Aliyev’e çok değer verdiğine dikkat çeken Cemalov, “Andropov şunun farkındaydı: SSCB’in ayakta kalması için güçlü, nüfuzlu biri lazım. O dönem de Aliyev, üst yönetim kurulu Politbüro’da en güçlü isimlerden biri idi. Aliyev’in döneminde SSCB Başbakanı Nikolay Tihonov’un 80 yaşındaydı. Tihonov, Aliyev’i çalışmalarından dolayı kıskanıyordu. Politbüro üyelerinin çoğu yaşlı idi. Aliyev ise en genç, çalışkan, etkili bürokrat idi. Andropov’un amacı, Aliyev’i daha sonra Başbakan yapmaktı. Ama Andropov’un ani ölümü her şeyi altüst etti.” şeklinde konuştu.
Başa gelen Gorbaçov’un tecrübe ve görüş bakımından Aliyev’den çok farklı insan olduğuna dikkat çeken Cemalov, “Gorbaçov kendisinden akıllı, tecrübeli Aliyev’le çalışmayı asla istemiyordu. Nikolay Rıjkov’u Başbakan olarak atadılar. O da ekonomi ve siyasi bakımından Aliyev’den zayıf politikacı idi. Eğer Aliyev Başbakan olarak atansaydı olaylar farklı gelişirdi. Uzmanlara göre, onun hatta Devlet Başkanı olarak göreve getirilmesi olasılığı vardı. Aliyev başa geçseydi SSCB dağılmazdı. Ama Politbüro duayeni Andrey Gromıko’nun sayesinde Gorbaçov başa getirildi. Ve en büyük siyasi hata yapıldı. Çünkü SSCB’in dağılınca herkes Gorbaçov’un nasıl bir lider olduğunu gördü.” eleştirisinde bulundu.
Ne olduysa o kahvaltıdan sonra oldu
Aliyev’in istifaya gönderilmesinin ardından Azerbaycan ve Ermenistan arasında Yukarı Karabağ savaşının patlak verdiğine işaret eden Azeri emekli bürokrat, “Eğer Aliyev Politbüro ve Başbakan Birinci Yardımcısı görevinde kalsaydı, Yukarı Karabağ savaşı çıkmayacaktı. Bundan kesin eminim. İlk kez Cihan Haber Ajansı’na açıkılıyorum. 11 Mayıs 1987’de Aliyev makam odasına geldi. O dönem şöyle kural vardı: Politbüro üyelerine 3 öğün yemek istihbarat görevlileri tarafından özel kutuda getiriliyordu. Aliyev kahvaltı yaptıktan 10 dakika sonra aniden fenalaştı. Hemen doktor çağırdık. Her zaman güleryüz olan Aliyev’in birden fenalaşması kuşku uyandırdı. Ne olduysa o kahvaltıdan sonra oldu. 11 Mayıs’tan 2 Eylül’e kadar hastanede yattı. Her zaman kalbi iyi çalışan bir insanın ne oldu aniden kalbi hastalandı? Eylül ayında işe geldikten sonra Gorbaçov, Aliyev’i sağlık bahanesiyle istifaya zorladı. Ekim ayının sonlarında Gorbaçov’la ikili görüşme yaptı. İstifa dilekçesi yazmasına zorlandı. En son Kremlin’deki makam odasını 23 Kasım’da öğlen saatlerde terketti. Çıkarken bana Azerice, “Ben bu kadar hizmet ettim, ama şimdi bunların ne yapmak istediğini anlayamıyorum. Ne yaptım ben bunlara? Bana neden böyle davranıyorlar?.” siteminde bulundu.” dedi.