HABERRUS - Ermenistan ve Avrupa Birliği (AB), Ermenistan vatandaşlarına yönelik vizesiz seyahat rejiminin liberalizasyonu konusunda müzakerelere resmen başladı.

9 Eylül 2024’te AB’nin Avrupa yaşam tarzını teşvik etmekten sorumlu Komisyon Başkan Yardımcısı Margaritis Schinas’ın Erivan’a gerçekleştirdiği ziyaretle başlayan süreç, Ermenistan ile AB arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesi yönünde atılan önemli bir adım olarak görülüyor.

Bu müzakerelerle, Ermeni vatandaşlarının AB ülkelerine kısa süreli ziyaretlerde vizesiz seyahat edebilmesi hedefleniyor.

Schinas, Erivan’da Ermenistan Cumhurbaşkanı Vahagn Khachaturyan, Başbakan Nikol Paşinyan ve Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ile bir araya geldi.

Görüşmelerde, vize serbestisi konusu başta olmak üzere, AB-Ermenistan ortaklığının diğer stratejik alanları da ele alındı.

AB delegasyonu, müzakerelerin başlatılmasının, AB’nin Ermenistan ile ortaklığını derinleştirme konusundaki kararlılığının güçlü bir sinyali olduğunu belirtti.

Ancak bu sürecin tamamlanmasının birkaç yıl alacağı ve Erivan’ın seyahat belgeleri güvenliği, sınır kontrolleri, göç politikaları ve kamu düzeni gibi çeşitli alanlarda kapsamlı reformlar yapmasının gerektiği vurgulandı.

Uzun Soluklu Bir Süreç

AB delegasyonu yaptığı açıklamada, benzer müzakerelerde diğer üçüncü ülkelerle yaşanan deneyimlere dayanarak, Ermenistan ile başlatılan diyalogun uzun vadeli bir süreç olacağını belirtti. Bu süreç, AB ülkeleriyle yakın iş birliği içinde yürütülecek ve Ermenistan’ın reformlarda kaydettiği ilerlemeyi izlemek için ortak çalışmalar yapılacak.

Margaritis Schinas da sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı paylaşımda, Erivan’daki görüşmelerde AB-Ermenistan ortaklığının başarılarını değerlendirmekten memnuniyet duyduğunu ifade etti. Schinas, “Vize serbestleşmesi, güvenlik desteği, büyüme ve sürdürülebilirlik planı, kişiler arası değişim. AB, Ermenistan’la omuz omuza duruyor” ifadelerini kullandı.

Paşinyan: “AB ile İlişkilerde Gözle Görülür Değişiklikler Yaşanıyor”

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, AB ile vizesiz rejim müzakerelerinin başlamasını olumlu bir gelişme olarak değerlendirirken, ülkesinin Avrupa ile ilişkilerinde büyük bir dönüşüm sürecinde olduğunu vurguladı. Schinas ile yaptığı görüşmede, Avrupa Barış Fonu (EPF) ile Ermenistan’ın iş birliği konularını gündeme getirdi.

EPF, AB tarafından 2021 yılında kurulmuş ve Ermenistan’a ilk kez Temmuz 2024’te bu fondan 10 milyon avroluk bir destek sağlanmıştı. Bu fon, Ermenistan’ın lojistik kapasitesini güçlendirmeye yönelik harcanacak.

Paşinyan, ayrıca Ermenistan’ın AB ile diyaloğunu genişletmeye kararlı olduğunu belirtti ve ülkede AB’ye olası üyelik konusunun da gündeme geldiğini ifade etti.

Başbakan, “Bu, Ermenistan’ın siyasi gündeminde yer alan karmaşık bir konu. Bu nedenle AB ortaklarımızın tavsiyelerini ve gözlemlerini dikkatle dinlememiz gerekiyor” dedi. Ülkede AB üyeliğiyle ilgili tartışmaların canlandığını söyleyen Paşinyan, bu sürecin Ermenistan için stratejik bir öncelik olduğunu kaydetti.

AB Sivil Misyonu’nun Rolü ve Bölgesel Güvenlik

Başbakan Paşinyan, Şubat 2023’te Azerbaycan sınırındaki durumu izlemek üzere Ermenistan’da konuşlandırılan AB Ermenistan Sivil Misyonu’nun (EUMA) bölgedeki barış ve istikrarın sağlanmasındaki rolüne de dikkat çekti.

EUMA misyonu, Azerbaycan ve Ermenistan’ın karşılıklı rızasıyla başlatılmış ve Erivan ile Brüksel arasındaki anlaşma sonucunda misyonun iki yıl boyunca ülkede görev yapmasına karar verilmişti. Ancak bu misyonun varlığı, Azerbaycan ve Rusya tarafından sık sık eleştirilmişti.

Paşinyan, EUMA’nın Güney Kafkasya’da barış ve istikrarın korunmasına yönelik kritik bir rol üstlendiğini belirtti. Aynı gün Erivan’da bulunan Lüksemburg Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Xavier Bettel de bu süreci destekleyen açıklamalarda bulundu.

Bettel, “Her ulusun kendini barışçıl koşullar altında ifade etme hakkı vardır. Bugün Ermenistan’la barış araçlarıyla ilişkilerimizi güçlendiriyoruz ve vize rejiminin serbestleşmesi sürecini başlatmak üzere müzakereler yapıyoruz” ifadelerini kullandı.

Ermenistan-AB İş Birliğinin Tarihsel Arka Planı

Ermenistan ile AB arasındaki ilişkilerin temeli, 1996 yılında imzalanan ve 1999 yılında yürürlüğe giren Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması’na dayanıyor.

Bu anlaşma, AB’nin Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Rusya gibi eski Sovyet ülkeleriyle benzer ilişkiler kurmasının bir parçasıydı.

2004 yılında ise Ermenistan, AB’nin komşu ülkelerle işbirliğini teşvik eden Avrupa Komşuluk Politikası’na (ENP) katıldı. ENP, AB’nin güney ve doğu komşularında istikrar ve güvenliği artırmayı hedefleyen bir program olarak biliniyor.

Ermenistan ile AB arasındaki ilişkiler, 2009 yılında başlatılan Doğu Ortaklığı Programı ile daha da güçlendi. Bu program, eski Sovyetler Birliği’ne üye altı cumhuriyetle (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna) AB arasındaki iş birliğini derinleştirmeyi amaçlıyordu. Ancak Ermenistan’ın 2015 yılında Avrasya Ekonomik Birliği’ne (EAEU) katılması, AB ile tam ortaklık anlaşmasının imzalanmasını imkânsız hale getirdi.

2017 yılında Brüksel ve Erivan, Kapsamlı ve Genişletilmiş Ortaklık Anlaşması’nı (CEPA) imzaladı. Bu anlaşma, Ermenistan’ın AB ile ekonomik ve siyasi bağlarını derinleştirmeyi amaçlıyordu ve 2021 yılında yürürlüğe girdi.

Rusya ile Soğuyan İlişkiler ve Moskova’nın Tepkisi

Ermenistan’ın AB ile yakınlaşma süreci, Moskova ile ilişkilerinin giderek soğumasına neden oldu.

Ermenistan’ın Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne (KGAÖ) üyeliği de askıya alındı. Moskova, Erivan’ın AB ile iş birliğini eleştirse de bu konuda dikkatli açıklamalarda bulunmayı tercih ediyor.

Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Temmuz 2024’te yaptığı bir açıklamada, Moskova’nın Ermenistan’ın iş birliği çabalarına saygı duyduğunu, ancak bu ilişkilerin Rusya ile bağlardan ödün vermeden gelişmesini umduğunu belirtti.

Peskov, “Ermenistan, bağımsız bir ülke olarak kendi önceliklerini belirler. Biz, sıcak ilişkilerimizi sürdürmeye kararlıyız ve gelecekte bu bağları daha da geliştirmek için birçok planımız var” dedi.

Sonuç olarak, Ermenistan ile AB arasındaki vize serbestisi müzakereleri, iki taraf arasındaki ilişkilerin daha da güçlenmesi yönünde önemli bir adım olarak görülüyor.

Ermenistan’ın AB ile siyasi ve ekonomik entegrasyon süreci, Moskova ile ilişkilerindeki dengeyi nasıl koruyacağı sorusunu da beraberinde getiriyor.