Türkiye, NATO’dan ve AB üyelik sürecinden çekilir mi?
Gazeteci-yazar Dr. Mustafa Peköz, sendika12.org'da yayınlana yazısında, Erdoğan'ın son günlerde tekrar gündeme getirdiği Türkiye'nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) üyelik meselesini yorumladı. Türkiye'nin Rusya’ya ait S-400 füze sistemlerini satın alamayacağını, Avrupa Birliği (AB) ile içerisine girdiği politik krize karşılık ŞİÖ'ye girme şantajını ortaya attığını belirten Peköz, Türkiye'nin NATO ve AB üyelik sürecinden de çekilemeyeceğini yazdı.
"Ankara NATO’dan çıkıp Şanghay İşbirliği Örgütü’ne girer mi?" başlıklı yazının tamamı
Türkiye’nin devlet politikası olarak belirlediği uluslararası güvenlik stratejisi üzerine özellikle Cumhurbaşkanı tarafından başlatılan tartışma politik olarak neyi ifade ediyor? Türkiye’nin içerisinde yer aldığı ve aynı zamanda Ankara’nın küresel güç ilişkilerinde safını mutlak olarak belirlediği stratejinin değişmesi söz konusu olabilir mi? Askeri, politik ve ekonomik bakımdan tabi olduğu küresel kapitalist sistemden kopup bir başka yöne doğru evrilmesi pratik olarak gündeme gelebilir mi? Bu sorulara verilecek yanıt esasen Türkiye’nin özellikle askeri ve politik konumlanmasının ne olduğu hakkında bize bir fikir verebilir.
Ankara’nın iç politik dengelerini esasen uluslararası ilişkilerle olan bağları belirledi. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki uluslararası politikada ortaya çıkan güç dengesi ilişkileri, Türkiye’nin jeo-politik konumunu çok daha fazla belirgin hale getirdi. Sovyetler Birliği ve ABD merkezli oluşan uluslararası saflaşmada Türkiye, ABD’nin yanında yer aldı. Dünya kapitalist sistemin askeri savaş gücü olarak oluşturulan NATO’nun iki stratejik merkezi oluşturuldu: Yönetim ve organize güç merkezi olarak Belçika/Brüksel ve saldırı gücü olarak Türkiye/Ankara ön plana çıkartıldı.
NATO ile Ankara arasındaki stratejik ilişki, Türkiye’nin savaş stratejisini oluşturan ordunun iç organizasyonu ve savaş gücü bütünüyle NATO’ya endeksli hale getirildi. 60 yılı aşan bu stratejinin arka planında ABD merkezli NATO’yu oluşturtan güçlerin uluslararası ve bölgesel stratejileri ve çıkarları bulunuyor. Türkiye’de hiçbir politik güç bu dengeyi değiştirme şansına sahip olmadı. Sorun Türk ordusunun NATO konseptine göre organize edilmesinin çok ötesini oluşturuyor. Türk devlet yapılanması ve sistemin işlerini organize eden yani devlet kadrolarının çok büyük bir kısmı, NATO konseptine göre eğitildiler. Aynı şekilde Türkiye ekonomik olarak NATO’nun yönetim merkezini oluşturan devletlere bağımlı hale getirildi. Bunun bir başka anlamı, Türkiye, NATO içerisinde en çok tartışmalı olan bölgelerde ve askeri-politik riskin en yoğun olduğu bir alanda öncü vurucu güç olarak konumlandırılmak istendi ve böyle bir işleve sahip oldu.
"Bütün askeri darbelerin NATO merkezli olması bir tesadüf mü?"
NATO’nun yönetim merkezlerini oluşturan güçlerle Türkiye arasındaki ilişkilerde politik bağımlılık tahmin edilenden çok daha derin ve köklü bir yapıya kavuştu. Örneğin Türkiye’de yapılan bütün askeri darbelerin NATO merkezli olması bir tesadüf değildir. Seçimle geldiğini sandığımız bütün hükümetlerin arka planında yönetim merkezlerinin bulunduğunu, bunların da Brüksel’den, Londra’dan, Washington’dan talimat aldıkları, onların belirlediği ekonomik-politikaları uyguladıkları yıllar sonra yayınlanan belgelerde okuyoruz. Bu bakımdan Türkiye’nin uluslararası stratejisi sanıldığı gibi tek başına keyfine göre belirlemedi ve uyguladığı bir hatta ilerlemedi.
Sovyetler Birliği’nin dağılması ve küresel güç ilişkilerinin yeniden tanımlanmaya başlanması, uluslararası ve bölgesel güç ilişkilerinin yeni dengelere göre şekillenmesi, ittifak ve bağımlılık ilişkilerini de doğrudan etkiledi. Her devlet ortaya çıkan yeni konsepte uygun bir askeri ve politik strateji belirlemek veya güç ilişkilerinde kendisine yeni bir alan açmak istedi. Özellikle küresel güçlerin rekabet ve çatışma alanına dönüşen Ortadoğu coğrafyasının yeniden şekillendirilmesi, bölgedeki devletleri çok daha fazla etkiledi. Afganistan’da başlayarak yayılan savaşın Irak ve Suriye’yi kapsayarak genişlemesi, küresel askeri ve politik stratejinin yeniden tanımlanmasını zorunlu hale getirdi.
ABD merkezli NATO askeri gücünün savaş konsepti de zorunlu olarak değişti. Daha çok Asya ve Ortadoğu’yu kapsayan küresel askeri savaş stratejisine uygun bir NATO konseptinin oluşturulması ve NATO üyesi devletlerin savaş konseptinin de bu ‘yeni’ planlamaya uygun hale getirilmesi kararı alındı. Afganistan’dan Irak’a kadar süren küresel savaşta uluslararası güçler olarak tanımlanan askeri birlikler esasen NATO merkezli askeri güç olduğu çok açıktı. Bugün Irak ve Suriye’de IŞİD’e karşı yürütülen savaş gücünün önemli bir bölümü NATO merkezli devletlerin askeri birlikleridir. Bu bakımdan NATO’nun belirlediği savaş konsepti, Ortadoğu coğrafyasında çok kapsamlı olarak uygulanıyor.
Türkiye’nin özellikle Suriye merkezli bölgesel politikalarında ABD ve AB ile dahası NATO merkezli askeri güçlerle ters düşmeye başladı. Kendi başına bölgesel bir güç olma stratejisi izleme kararı alması, ‘radikal’ İslamcı gruplarla işbirliğine yönelmesi ve hatta bunları kontrol edecek düzeyde liderlik veya abilik rolü üstlenmesi, Türkiye’nin NATO merkezli ittifak ilişkilerini tartışır duruma getirdi.
"NATO, küresel stratejisi dışında her hangi bir yönelime izin vermiyor"
Türkiye’nin belirlenen küresel stratejinin dışında, kendi politik yönelimlerine uygun bölgesel ittifaklara yönelmesi, esasen NATO stratejisini boşa çıkartma hamleleri olarak algılandı. Türkiye’nin çıkarları bakımından giriştiği arayışlar, iç politik dengeleri de etkilemeye başladı denebilir. ABD merkezli askeri güçlerin Irak’a müdahalede bulunmak için Türkiye üzerinde Güney Kürdistan’a kara birliklerini gönderme isteğinin TBMM’den reddedilmesinin siyasal sorumluluğunun faturası orduya kesildi. Ordu içerisinde sayısal olarak az ama yönetim kademesinde yer almaları nedeniyle etkinlik alanı artan generallerin başlattığı Avrasya politikasına yönelimleri NATO içerisinde ciddi bir tepkiyle karşılandı. NATO, dört kez darbe için görevlendirdiği orduya karşı ilk kez darbe yaptı. AKP ve Gülen Cemaati kullanılarak Balyoz ve Ergenekon ile başlatılan süreç esasen NATO’nun genelkurmay merkezine yaptığı bir operasyondu. Bunun bir başka ifadesi, Asya’ya yönelme politikasını benimseyen generallerin tasfiyesinin sağlanması ve NATO’nun küresel stratejisi dışında her hangi bir yönelime izin verilmeyeceğinin beyanı olarak değerlendirildi.
ABD ve AB merkezli NATO, Ankara’nın tek yöne bağımlı bir güç olmaktan çıkarak, çıkarlarını esas alan ‘yeni’ askeri-politik ilişkilere yönelmesini dikkatle ve kaygıyla izliyor. Peki, Ankara merkezli iktidar gücü bunu sağlayabilir mi? Yoksa böyle bir yönelim mesajını vererek bir bakıma süreklileştirdiği şantaj politikası ile elini güçlendirmek mi istiyor?
"Türkiye'nin Çin'den füze sistemi almasına izin verilmedi"
Türkiye’nin NATO ile olan askeri-politik bağların, herhangi bir hükümetin tek başına değiştirme şansının olmadığını vurgulamak gerekir. Bunun yakın tarihimizdeki en çarpıcı örneği, Çin’den füze savunma sistemleri alınmak istenmesi üzerine yaşananlardır. Çin maliyeti oldukça düşük olan füze sistemlerinin teknolojisini de Türkiye’ye satmayı kabul etmişti. İki yıl süren pazarlıklara rağmen, Türkiye, Çin’den bu silahları almadı, değil, alamadı. Bunun iki temel nedeni var: Birincisi Türkiye, NATO’nun savaş konseptine dâhildir. Bu nedenle Türkiye’nin savaş teknolojisi NATO standartlarına uygun olmak zorundadır. Türkiye’nin NATO dışında bir ülkede güçlü füze savunma sistemleri alması, NATO’nun savaş konseptinin dışına düşmesi anlamına gelir. Bu bütünüyle NATO dışında ve hatta NATO’ya alternatif yeni bir savaş gücü konseptine dâhil olmasıdır. Askeri olarak bunun mümkün olmadığı gibi Almanya’nın NATO’da görevli generali de, ‘Türkiye’nin bu girişiminin NATO’ya ihanet olacağını’ çok açık bir olarak ifade etti. Türkiye, kendisi için çok uygun olmasına rağmen Çin’e ait füze savunma sistemlerini alamadı, dahası bunu izin verilmedi.
"Rusya’ya ait S-400 füze sistemleri, NATO’ya bir şantaj"
İkincisi, Erdoğan tarafından birkaç haftadır gündemleştirilen Şanghay Beşlisi’ne girme ve Rusya’ya ait S-400 füze savunma sistemlerinin alınması meseledir. Bu iki konu Türkiye’nin NATO ile ilişkilerini ve aynı zamanda güçlü görünen iktidarın geleceğini belirler. Şunu çok açık olarak ifade etmek gerekir ki, Türkiye Çin füzelerinde olduğu gibi Rusya’ya ait olan S-400 savunma füze sistemlerini alamaz. NATO buna izin vermez. NATO askeri konseptine göre organize edilmiş Türk ordusunda NATO dışında bir askeri sistemin kullanılmasına izin vermezler. Ancak, sorun bunun çok ötesinde Türkiye’nin jeo-politik olarak kimin safında yer alacağıyla ilgilidir. Bu nedenle NATO baş belası olan Rusya ait savaş sanayisine ait araçların sadece Türkiye’de değil NATO üyesi hiçbir ülkede kullanılmasına izin vermiyor, vermez. Bu bakımdan Erdoğan’ın Çin’den sonra Rusya’ya ait S-400 füze sistemlerinin satın alınabileceğine dair yapmış olduğu açıklama, hem iç kamuoyuna yöneliktir hem de NATO’ya bir şantaj özelliği taşımaktadır.
Erdoğan’ın esas ciddiye alınır açıklaması Şanghay Beşlisi’ne katılma isteminin gündeme getirilmesidir. Erdoğan’ın Rusya devlet başkanı Putin ile bir görüşmede “Bizi de Şanghay İşbirliği Örgütüne (ŞİÖ) alın” talebine karşılık, Putin sadece bir gülümseyerek yanıt vermişti. Türkiye’nin NATO’dan koparak ŞİÖ üye olamayacağını bilen Putin, bu öneriyi pek ciddiye almadı.