Rusya NATO’nun alternatifi konusunda ısrarlı
NATO’nun genişlemesi ve ABD’nin doğu avrupaya yerleştirmeyi planladığı füze kalkanı projelerinin tetiklediği eski Varşova Paktı’nın canlandırılması ile ilgili çalışmalara Rusya hız verdi. Rusya ile birlikte Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın oluşturduğu Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) gayri resmi zirvesi Bişkek’te gerçekleşiyor. Tabiat harikası Isık Göl’de bir araya gelen liderlerin gündeminde NATO’nun alternatifi olarak kurulan ‘hızlı hareket birliği’ var. Rusya devlet başkanı Dmitri Medvedev’in onayladığı ‘2020 Ulusal Güvenlik Politikası’nda, -en az NATO kadar güçlü- askeri birliğin oluşturulması, ivedilikle uygulanacak program olarak tanımlanıyor.
ABD Başkanı Barack Obama’nın Moskova ziyaretinde Gürcistan’ın toprak bütünlüğü, NATO’nun genişleme programı ve doğu avrupa füze kalkanı konularında olumlu yanıt alamayan Kremlin, NATO karşısında alternatif askeri birliğin oluşturulmasında çalışmalara başladı. ABD Başkan yardımcısı Joe Biden’ın Ukrayna ve Gürcistan temaslarında Rusya karşıtı söylemleri yeniden dillendirmesi Kremlin’i tedirgin etti. Özellikle Biden’ın Rusya’nın ekonomik sıkıntıları nedeni ile, batı ülkeleri ile ilişki içinde olmasının zorunlu olduğu yönündeki değerlendirmesi olumsuz karşılandı. ABD Dışişleri Bakanı Hilary Clinton’ın Biden’ın yanlış anlaşıldığı, aslında Rusya-ABD ilişkilerinde yeni sayfa açma çabalarının devam ettiği yönündeki açıklamaları da durumu düzeltmeye yetmedi. Karşılıklı güven konusunda önemli sorunlar yaşanmaya devam ediyor. Gürcistan’da ve Kafkaslar’da birbiri ardına gerçekleştirilen karşılıklı askeri tatbikatlar da bunun göstergesi.
Şimdi Rusya tek alternatifinin -Putin’in ifadesiyle- ‘kendi ayakları üzerinde durmak ve ileriye bakmak’ olduğunu biliyor. Bunun için eski Sovyet ülkeleri ile mümkün olduğunca ilişkilerini geliştirmek istiyor. Ekonomik krizden en fazla etkilenen ülke olmasına karşın, eski müttefikleri için 10 milyar dolar kredi ayırdı. Enerji alanında tekelini koruyabilmek için Türkmenistan, Özbekistan ve Azerbaycan’a piyasa şartlarında alım teklifinde bulundu. Bölgesel sorunlarda, özellikle de Yukarı Karabağ konusunda dış müdahalelerin etkisini azaltmak için daha aktif politikalar yürütmeye başladı. Afganistan sorununa doğrudan çözüme sıcak baktı ve ABD ile işbirliğine olumlu cevap verdi. Yine bölgede etkinliğini artıracak Afganistan, Pakistan ve Tacikistan liderleri ile gerçekleştirilen zirvede ‘dörtlü diyalog’ oluşturuldu.
Belarus’un oyun bozanlık yapması 14 Haziran’daki ‘hızlı hareket birliği’ imza töreninin zayıf geçmesine neden oldu. Ticari ilişkiler nedeni ile Moskova-Minsk hattında esen soğuk rüzgarlar, Rusya’nın stratejik planlarına olumsuz yansıdı. Şimdi Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko’nun Bişkek zirvesine katılması bekleniyor. İkinci önemli konu ise Kırgızistan’ın oluşturulacak yeni askeri birliğe üs vermesi. Rusya üssün Moskova’nın olmadığını, ortak savunma birliğine ait olacağını kaydederek, herhangi bir kira bedeli ödemeye sıcak bakmıyor. Rusya ile üs konusunda mutabakat sağlayan Bişkek, yüksek kira bedeli beklentisi içinde. Zirvede üsle ilgili herhangi bir anlaşma parafe edilmese de ‘hızlı hareket birliği’nin teferruatlı masaya yatırılması bekleniyor. Moskova, bölgedeki muhtemel sorunlara müdahalede elini güçlendirecek, uluslar arası stratejik bir güce her türlü desteği vermeye hazır.