İran nükleer sorunu, İsrail'in insani yardım gemisine düzenlediği operasyon ve Kore krizi gibi üç önemli gündemin ağırlığı ile İstanbul'da toplanacak Asya'lı liderler, bölgede işbirliği ve güven artırıcı önlemler için yoğun müzakerelerde bulunacak.

Rusya'nın çok kutuplu dünya talebi ile eş zamanlı olarak Türkiye'nin son yıllarda geliştirdiği sıfır sorunlu dış politika anlayışı, Asya bölgesinde yeni işbirliklerinin kapısını araladı. ABD ve NATO'nun tek yönlü müdahalesinden çok, bölge ülkelerinin inisiyatif üstlenmesi bölgede dev sorunların çözümünde alternatif oluşturuyor. Rusya ve Çin'in birlikte Kore krizine müdahalesi, Türkiye'nin Brezilya ile birlikte İran nükleer sorununa çözüm üretmesi, Ankara'nın Hindistan-Pakistan ve Afganistan üçgeninde sorunların çözümünde aracı olması, Ortadoğu sorunlarının çözümünde Rusya ve Türkiye'nin geliştirdiği farklı politikalar son dönemde ortaya konan çabalardan bir kaçı.

2002 yılında Kazakistan’ın öncülüğünde Almatı’da yapılan Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde kabul edilen ‘Almatı Senedi’ ile örgütleşen Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (AİGK-CICA)  7-9 Haziran'da İstanbul’da üçüncü kez devlet ve hükümet başkanlarını bir araya getiriyor. Asya’da geniş bir coğrafyada işbirliği ve güven hedefleyen örgüt, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın (AGİT) Asya versiyonunu oluşturacak.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan zirve öncesi ağırlaşan gündem nedeni ile Rusya Başbakanı Vladimir Putin'i telefonla arayarak zirveye davet etmesi önemli. Mayıs ayında Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev'in Ankara ziyaretinde nükleer santral anlaşmasından vizelerin kaldırılmasına kadar 17 anlaşma imzalayan Türkiye ve Rusya, Asya'da oluşacak yeni güvenlik perspektifinde birlikte hareket edecek. Son dönemde ekonomik, siyasi ve kültürel alanda hızla gelişen Rusya-Türkiye ortaklığı, bölgesel ve uluslararası sorunların çözümüne yeni bir ivme kazandıracak.

Putin’in Türkiye ziyaretinde ikili ilişkilerden çok uluslar arası ve bölgesel sorunların ele alınması bekleniyor. 8 Haziran’da İstanbul’da olması beklenen Rusya başbakanı, Başbakan Erdoğan’ın dışında zirveye katılacak liderlerle de ikili görüşmeler gerçekleştirecek. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün ev sahipliğinde yapılacak zirveye Putin’in yanı sıra İran Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinecat, Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas, Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ve Kırgızistan'ın geçici Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva ile birlikte ondan fazla lider katılıyor.

Asya’da ikili sorunların bulunduğu ülkeleri aynı çatı altında birleştiren örgüt kendi sorunlarını tartışacak. Zirvenin ana gündemini İsrail’in Filistin’e insani yardım götüren filoya yönelik saldırısı ve dokuz Türk’ü öldürmesi ile ilgili sorun oluşturacak. Zirveden İsrail'e yönelik bir kınama kararı çıkması bekleniyor. Gazze halkına yönelik ablukanın kaldırılması ve Doğu Kudüs başkent olacak şekilde Filistin devletinin kurulması hedefi Moskova ve Ankara'nın örtüşen dış politika yaklaşımları.

İran’ın nükleer programının sonlandırılmasına yönelik yaptırımlar ve Türkiye-Brezilya öncülüğünde imzalanan uranyum takas anlaşması da zirvede ele alınacak. Uranyum takas anlaşmasını dikkate alan Moskova, İran'a yaptırım kararının Güvenlik Konseyi'nde oylanması konusunda aceleci değil. Moskova, İran'ın uranyum zenginleştirme programına devam edecek olması ve gizli bir kısım nükleer çalışmalarının ortaya çıkmış olması nedeni ile yeni yaptırımlara yeşil ışık yaktı. Medvedev son olarak Tahran'ı uluslararası toplumun sesini dinlemeye davet etti ve istemeyerek de olsa bu yola baş vurduklarını açıkladı. Putin'in İstanbul ziyareti İran nükleer sorununun yaptırımlara başvurulmaksızın çözümü açısından son fırsat olabilir.

Rusya-Gürcistan savaşı, Hindistan-Pakistan problemi, Kuzey-Güney Kore krizi, Kırgızistan'da hükümet değişimi ve Orta Asya'nın güvenliği, Suriye-İsrail sorunu, örgüte üye olması beklenen Irak'ta istikrarın sağlanması ve Afganistan'ın yeniden yapılanmasında sağlanacak katkılar Asya'lı liderlerin kafa yorması gereken konular arasında yer alıyor.

Faruk Akkan, Moskova, Cihan