Türkiye: “Çerkizovski pazarı, Rusya’nın iç meselesi.”
Türkiye’de 1,4 milyar dolarlık otel yatırımı ile gündeme gelen Telman İsmailov’a ait Çerkizovski pazarının kapatılması ile ilgili tartışmalar sürüyor. Türkiye, Çin ve Vietnam gibi bir çok ülkeden Rusya’ya mal veren firmaları yakından ilgilendiren pazar için artık geri dönüş yok. Çin heyetinin gerekli incelemeleri yaparak Rus makamlarını haklı bulmasının ardından, bir açıklama da Türkiye’den geldi.
Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ve Karma Ekonomik Kurul Eş Başkanı Taner Yıldız, pazarın kapatılma konusunun Rusya’nın iç meselesi olduğunu, konunun ikili görüşmelerde gündeme gelmediğini söyledi. Türkiye’den bazı çevrelere göre pazarın kapatılması ikinci bir gümrük krizi olarak değerlendirilirken, bazılarına göre ise haksız rekabete neden oluyordu.
Moskova Belediye Başkanı Yuri Lujkov pazarın 2007 sonunda kapatılmasının planladığını, ancak bunun 2008 sonuna ertelendiğini, daha sonra da 2009 yılına kaldığını hatırlattı. Başkana göre çalışanlar, pazarın kapatılacağı ile ilgili gelişmeleri önceden biliyorlardı. Kapatılma ile ilgili resmi gerekçe listesi hayli uzun: Gümrüksüz mal bulundurma, kaçak işçi, yangın tertibatının yeterli olmaması ve sağlık açısından hijyen sorunları.
Pazarın kapanmasına üç gerekçe
Ancak, hiç kimse bulunan resmi kılıfla ilgilenmiyor. The Moscow Times’dan Aleksey Pankin, pazarın kapatılma nedenleri ile ilgili ilginç bir makale kaleme aldı. Rusya’nın serbest piyasa ekonomisi ve liberal ekonomi anlayışına sağlıklı bir dönüşüm yaparak geçemediğini iddia eden Pankin, kapanma gerekçelerini sıraladı:
1- Pazarın kontrolünü elinde bulunduran Telman İsmailov’un Türkiye’de lüks bir otel yatırımı yapmasına kızan, Rusya başbakanı Vladimir Putin pazarın kapatılmasını emretti.
2- Rusya devlet başkanı Dmitri Medvedev’in rüşvetle mücadele kararına uygun olarak hareket etmek zorunda kalan Federal Gümrük Servisi, burada yoğun bir şekilde görüldüğü iddia edilen kaçak işleyişe dur demek zorunda kaldı.
3- Telman İsmailov’un yakın arkadaşı olarak bilinen Moskova Belediye Başkanı Yuri Lujkov’la Federal makamlar arasında yaşanan meseleler.
Hangi gerekçeye inanacağını bilmediğini kaydeden Pankin, Vedomosti’de yer alan gerekçenin daha gerçeğe yakın durduğunu kaydetti. Gazetede yer alan iddiaya göre, Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı hazırladığı bir raporda, “Çerkizovski’de bulunan her bir konteynır, Rusya’da bir dükkanın kapanması anlamına geliyor.” ifadeleri yer aldı.
Şikayet dilekçeleri etkili oluyor
Uzmanlara göre, pazarın kapatılmasında en büyük etken, Rusya’nın korumacı ekonomi modeline doğru kayıyor olması. Bunda Dünya Ticaret Örgütü üyeliği ile ilgili maceranın sonuçsuz kalması ve yerel üreticilerin her fırsatta ithalat konusunda şikayet dilekçelerini başbakanlığa ve Kremlin’e ulaştırıyor olmalarının etkisi büyük.
Türkiye-Rusya arasında yaşanan gümrük sorununun başlangıcını da bu dilekçeler oluşturuyor. İlk kriz, yerel tekstil üreticisi firmalarının Kremlin’e oturan başkan Medvedev’e uzun bir şikayet dilekçesi vermeleri ile başlamıştı. Üreticiler, Rusya’ya giren malların yüzde 50’sinin kaçak olduğunu, bunun büyük çoğunluğunun da Türkiye ve Çin üzerinden geldiğini iddia etmişlerdi.