HABERRUS - İki ülke arasındaki çatışma, periyodik olarak sık sık yaşansa da, bu sefer durum diğerlerinden daha farklı.

İki ülke askerleri ağır teçhizat ve silahların yanı sıra insansız hava araçları dahil hava araçlarını da kullanıyor. Bu çatışmalarda hayatını kaybeden askerlerin sayısını artırıyor, krizi derinleştirerek çözümü zorlaştırıyor.

Tacikistan ile Kırgızistan neden çatışıyor?

Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasıyla birlikte bağımsızlığını kazanan Orta Asya ülkelerinde sınır sorunları mevcut. 30 yılı aşkındırdır çözüm bekleyen bu sorunlar bölge ülkeleri arasında zaman zaman çatışmalara dönüşüyor.

Ermenistan Azerbaycan arasında yaşanana benzer bir durum, Kırgızistan ile Tacikistan arasında da yaşanıyor.

Sınır sorunları

Rus uzmanlara göre Sovyetler Birliği döneminde bölgede barış içinde beraber yaşayan Orta Asya ülkeleri, SSCB’nin dağılmasıyla birlikte ülke sınırları bölgesel hassasiyetlere itibar edilmeden 'yapay bir şekilde’ belirlenmesinden dolayı aralarında kriz yaşıyor.

Bin yıldır bölgede beraber ortak bir yaşam süren bölge halkları, kültürel anlamda da sınırlardan zarar görüyor. Göçebe hayat süren halklar, su kaynakları ve otlaklara ulaşımda bin yıldır yaşadıkları topraklarda artık yaşayamaz, bu doğal kaynakları kullanamaz duruma düşüyor.

Özellikle Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan topraklarına yayılan değerli topraklardan oluşan Fregana Vadisi, sınır çatışmalarının odak noktasını oluşturuyor. Özellikle su kaynaklarının kullanımı ve sınırın diğer tarafında kalan "anklav" topraklar, bölge ülkelerini karşı karşıya getiriyor.

2016 yılına kadar Özbekistan ile Tacikistan arasındaki 1332 kilometrelik sınır çözüme kavuşturuldu.

Aynı şekilde Özbekistan ile Kırgızistan arasındaki 1391 kilometre ortak sınırı büyük çoğunlukla tesit edildi ve barışçıl bir şekilde resmi anlaşmalar hazılanıyor. İki ülke arasında sınır çatışmaları yada anlaşmazlıklar bulunmuyor.

Kırgızistan ile Tacikistan’ı karşı karşıya getiren Fergana Vadisi ise, su kaynakları ile yaylaların kullanımıyla ilgili anlaşmazlıklardan dolayı silahlı çatışmalara dönüşüyor.

Tacikistan ile Kırgızistan arasındaki 971 kilometrelik sınırın 600 kilometrelik kısmı ile ilgili anlaşma sağlandı ancak kalan kısımdaki yaklaşık 70 sınır noktasında taraflar uzlaşmaya yanaşmıyor.

Kırgızistan'da Özbekistan’a ait Şahimerdan, Soh, Çongara ve Cangayil; Tacikistan’a ait Voruh ve Batı Kalaça anklavları, Özbekistan'da da Kırgızistan’a ait Barak köyü ve Tacikistan’a ait Sarvak anklavları bulunuyor.

Bu anklavların arasında Özbekistan'a ait 60 bine yakın kişinin yaşadığı Soh anklavı ve Tacikistan'ın Kırgızistan toprakları arasında kalan 30 bin nüfuslu Voruh anklavı büyüklüğüyle dikkati çekiyor.

Bölge ülkeleri arasında on yıllardır sınır anlaşmazlıklarının sürmesi ve sorunun çözüme kavuşturulamamasında, taraflar arasında tartışmalı olan bu bölgelerin coğrafi, ulaşım ve su kaynaklarının yönetimi açısından stratejik önem taşıması da önemli etken oluyor.

Krizinin perde arkasında neler var?

Her iki ülkede de halkın tepkisi oldukça farklı. Hem Kırgızistan hem de Tacikistan vatandaşları, sınırdaki düzenli çatışmalardan bıkmış görünüyor ve sorunların nihayet çözülmesi için daha ciddi adımların atılmasını talep ediyor.

Bölgede radikal milliyetçiliğe dayalı halkları 'nefret temelinde’ karşı karşıya getirmesi, çatışmaların daha da büyümesi ve tırmanmasına yol açıyor.

Afganistan bağlamında radikal İslam tehdidi

Ülkelerin Afganistan'a yakınlığı göz önüne alındığında, bu bölgede derinleşen bir kriz, aşırılık yanlısı unsurların ülkelerin içine sızması için verimli bir zemin sağlayacaktır.

Bölgede, aşırı radikal dinci grupların varlığı yıllardır bilinmekte. Halkların fakirliği ve cehaletini kullanan fırsatçı gruplar mevcut sorunları körükleyerek kaos ortamını fırsata çevirerek varlıklarını kalıcı hale getirmeye çalışıyor.

Afganistan ve Tacikistan'ın dağlık bölgeleri, yasa dışı insan ve mal dahil her türlü geçişler için kullanılan neredeyse kontrolsüz alanlardır.

Çatışmanın şiddetlenmesi kime yarıyor?

Amerika Birleşik Devletleri ve Büyük Britanya'nın güney sınırlarında ikinci bir cephe açmak için Rusya'yı zayıflatma ve uzun süredir devam eden çatışmaları ateşleme arzusu aşikar.

Eski SSCB ülkelerinde, Birliğin dağılmasından bu yana, Batı için gerekli gündemi teşvik eden çeşitli STK'lar uzun süredir faaliyet göstermektedir.

Ülkeler arasındaki silahlı çatışmanın uzaması, tüm bölge için geniş kapsamlı sonuçlarla doludur. Bu tür eylemlerin amacı Rusya ve Çin’e komşu bölgede yeni müdahale alanları oluşturulmak Orta Asya bölgesinde kaos yaratmaktır.