Hazar Denizi Hızla Çekiliyor: "Ekolojik Felaket" Uyarısı
HABERRUS - Hazar Denizi'ndeki su seviyesi düşüşü alarm verici boyutlara ulaştı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Kazakistan lideri Kasım-Jomart Tokayev, son aylarda yaptıkları açıklamalarda, durumun bir "ekolojik felakete" dönüştüğünü duyurdu.
Uzmanlar, dünyanın en büyük kapalı su havzası olan Hazar'ın, bir zamanlar kuruyan Aral Gölü'nün kaderini paylaşabileceği konusunda uyarıyor.
Su Seviyesi 30 Yılın En Düşük Seviyesinde
Kazak yetkililere göre, Hazar'ın su seviyesi bu yıl eksi 29,21 metreye kadar indi. Bu rakam, son otuz yılın en düşük seviyesi olarak kayıtlara geçti. Suyun özellikle kuzeydoğu kıyılarında çekilmesiyle yeni kara parçaları ve geçitler ortaya çıkıyor. Bu dramatik değişim, bölge sakinleri ve yetkililer arasında büyük endişe yaratıyor.
Çöküşün Ardındaki Nedenler: İklim Değişikliği ve İnsan Faaliyetleri
Bu kritik değişimin birden fazla nedeni bulunuyor:
- Akarsu Akışının Azalması: Hazar'ı besleyen en büyük nehir olan Volga başta olmak üzere, nehirlerdeki debi düşüşü sürüyor. Son dört yılda Hazar'a yıllık su akışı 210-232 km³ seviyelerinde sabit kaldı.
- Küresel Isınma: Orta Asya, küresel ısınmanın etkisiyle daha hızlı kuraklaşıyor. Bu durum, yağışların azalmasına ve buharlaşmanın artmasına yol açıyor.
- İnsan Faaliyetleri: Bölgedeki yoğun petrol çıkarma faaliyetleri ve artan su ihtiyacı nedeniyle devreye alınan tuzdan arındırma tesisleri, su dengesini olumsuz etkiliyor. Liderlerin vurguları da farklılık gösteriyor; Tokayev temel neden olarak iklim değişikliğini işaret ederken, Aliyev insan kaynaklı çevresel etkilerin altını çiziyor.
Karamsar Senaryolar: Taşımacılık Tehlikede, Biyoçeşitlilik Yok Olabilir
Geleceğe yönelik projeksiyolarda karamsar bir tablo çiziliyor:
- Bir Rus uzmanı, 2030'a kadar su seviyesinin bir metre daha düşebileceğini öngörüyor.
- Avrupa'daki modellemeler ise yüzyıl sonuna kadar denizin 9-18 metre daha çekilerek, toplam alanının üçte birini kaybedebileceğini tahmin ediyor.
Bu senaryoların etkileri çok yıkıcı olacak:
Ekolojik Tehdit: Benzersiz bir biyolojik çeşitliliğe ev sahipliği yapan Hazar ekosistemi ve mersin balığı gibi canlı türleri büyük risk altında.
Ekonomik ve Lojistik Çöküş: Su seviyesindeki düşüş, kıyılarda çölleşmeyi artıracak. Limanlar işlevsiz kalacak, derinlik kaybı nedeniyle sürekli tarama gerekecek ve büyük gemilerin yerini küçük tekneler almak zorunda kalacak. "Orta Koridor" gibi bölgedeki iddialı lojistik projeler ciddi sekteye uğrayabilecek.
Çözüm Yolu: Acil ve Ortak Eylem
Uzmanlar, bu krizle baş etmenin tek yolunun Hazar'a kıyısı olan beş ülkenin (Azerbaycan, Rusya, İran, Kazakistan, Türkmenistan) acil ve koordineli bir şekilde harekete geçmesi olduğunu vurguluyor. 2018'de imzalanan Hazar'ın Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme bir hukuki zemin sağlasa da, mevcut çevresel kriz somut bir eylem planını zorunlu kılıyor.
Siyasi analistler, lojistik ve ticari çıkarların da tehdit altında olması nedeniyle bölgesel iş birliğinin ertelenemez bir hal aldığı görüşünde.