Rusya'ya yaptırım Batılı ülkelere de zarar veriyor
Geçen ay Türkiye’nin en büyük finansal kurumlarından Denizbank AŞ’nin bilgisayar sistemlerinde hatalar meydana gelmeye başladı. Bankanın Batı’da iş birliği yaptığı bankalardan alınan ve bu bankalara yapılan elektronik transferlerin durması bankayı tehdit etmeye başladı.
Bankanın CEO’su Hakan Ateş, “Bu durum hayatınızı zorlaştırıyor,” ifadesini kullandı.
Bir Rus şirketinin sahibi olduğu Denizbank Ukrayna krizi sebebiyle Batı ile Moskova arasındaki jeopolitik çatışmanın ortasında kaldı.
ABD Hazinesi’nin Türkiye’de faaliyet gösteren bankaya muafiyet tanıması banka yetkililerinin ve Türk yetkililerin haftalarca sürdürdükleri lobi faaliyetleri sonrasında gerçekleşebildi. Türkiye genelinde yüzlerce şubesi olan Denizbank ülkede yine binlerce kişiye iş imkanı sağlıyor.
Böylece Batılı politika yapıcıların Rusya üzerinde “akıllı yaptırım” dedikleri yöntemde sıkıntıların olduğu ortaya çıktı. Batılı yetkililer nelere yaptırım uygulanacağının dengesini iyi kurup ülke dışındaki çift taraflı zararı kısıtlamayı amaçlıyordu.
“Yaptırımları bir neşter gibi kullanma konusunda yoğun çabalıyorlar,” diyen Wiley Rein LLP yaptırım spesyalisti ve eski Hazine yetkilisi Serena Moe, “Ancak yaptırımların etkisi şiddetle çarpan bir koçbaşı gibi,” diye ekledi.
Batılı bankalar için yaptırımlar konusunda temkinlilik var. Bryan Cave hukuk bürosunun partnerlerinden Anita Esslinger bunun sebebini bazı bankaların İran’a karşı yaptırımlar sırasında birçoğunun zarar görmesi olarak belirtiyor.
Esslinger konuyla ilgili, “Bu durum anlaşılsa da yaptırımların iş yapmak isteyen bankalar üzerindeki etkisi gayet büyüktü,” şeklinde görüş bildirdi.
Aynı şeyler Denizbank’ın da başına geldi. Denizbank 2012 yılında 3.5 milyar dolara Rusya’nın en büyük bankası Sberbank tarafından satın alınmıştı. Bu alım o kadar önemli görülmüştü ki Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bunu televizyonda duyurdu.
Rusya ile Ukrayna arasında artan tansiyon ve ülkenin geçen Mart ayında Kırım bölgesini ilhak etmesinden sonra ABD ve Avrupa Birliği (AB) Kremlin ile ilişkili şirket ve kişilere yaptırımlar uygulamıştı.
AB Sberbank’ı ilk kez Temmuz ayında hedef almıştı ve ardından Eylül ayında ABD yaptırımları geldi. Bu yaptırımlarda bankanın Batı’dan borç alma kapasitesi düşürülmüştü. ABD aynı zamanda Denizbank dahil Sberbank’ın alt kurumlarına da otomatik olarak yaptırım uyguladı.
Analistlere göre Sberbank en büyük hissedarı Rusya Merkez Bankası’na dayanabildiğinden banka üzerindeki zarar yatıştırılmıştı. Ancak Denizbank ülke dışında daha çok finansman buluyor ve Batılı finansal kurumlarla ilişkisi banka için büyük önem arz ediyor.
Ateş, yaptırımların Denizbank’ın rutin işlemlerini engellemese de Batılı bankaların uyumluluk sistemlerinde arıza çıkardığını ve böylece elektronik transferleri engellediğini bildirdi.
Bazı durumlarda Ateş Batılı meslektaşlarını işlemleri onaylamaları için telefonda ikna etmek zorunda kalmış.
Ateş ABD hükümetinin yaptırımlarından Denizbank’ın muaf tutulması için Türk yetkililere ulaştı. Ateş’in ana argümanı ise Denizbank’ın sahibine para yollamadığı ve perakende mevduatlara ve iş yerlerine kredi üzerine odaklanarak sadece Türkiye’de faaliyet gösterdiğiymiş.
Geçen ay Amerikan Ticaret Odası tarafından düzenlenen akşam yemepinde Ateş Ticaret Bakanı Penny Pritzker ile bizzat görüştüğünü aktardı.
Konuyla ilgili bilgi sahibi iki kaynağa göre birkaç gün sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan konuyu Pritzker ile Ankara’da görüşmüş. Görüşme ABD’li yetkililer tarafından da doğrulandı.
Daha sonra Denizbank yetkilileri Hazine Bakanlığı’nın Yabancı Kaynaklar Kontrolü birimindeki toplantı için Washington’a gitmiş.
Türk diplomatlarla birlikte Washington’a giden Denizbank yetkilileri Moskova’daki ana şirkete para aktarılmadığını gösteren belgeleri Hazine Bakanlığı’na sunmuş.
Bu olayda daha çok ticari detaylar görüşülse de Denizbank sorunu daha büyük bir jeopolitik sorununun yankısı. Türkiye ABD’nin stratejik müttefiki ve NATO’nun üyesi.
6 Ekim’de ABD Hazine Bakanlığı Denizbank’ı Rusya’ya uygulanan yaptırımlardan muaf tuttuğunu açıkladı. Bakanlık sözcüsü kararın, Denizbank’ın Sberbank ile ilişkisinin dikkatli bir şekilde incelenmesinden sonra alındığını duyurdu.
ABD’li yetkili Denizbank’a karşı uygulanan yaptırımların Sberbank üzerinde hafif bir etkisinin olacağını ancak bunun bir müttefik ülkenin ekonomisini olumsuz etkileyeceğini bildirdi.
Denizbank’ın sorunları henüz bitmiş değil. Banka üzerindeki Avrupa Birliği kısıtlamaları devam ediyor. Denizbank CEO’su Ateş, Brüksel’de bazı görüşmeler gerçekleştirmeye hazırlandığını belirtti.