Azerbaycan’a 290, Rusya’ya 377, İran’a 431 dolar
Türkiye'nin ithal ettiği doğalgaz 1 Ocak'tan itibaren geçen yıla göre yaklaşık 70 dolar ucuzladı. Ancak 'faizi indir' baskısıyla dolardaki yükseliş sebebiyle indirim vatandaşın faturasına yansımadı. İran, bin metreküpü yaklaşık 431 dolar ile Türkiye'ye en pahalı gaz satan ülke. Uzmanlara göre İran gazı, Azeri gazıyla benzer şartlara sahip, fiyatı aynı olmalı.
Ham petrol fiyatlarındaki anormal düşüş Doğalgaza yansıdı. Türkiye Ocak 2015’ten itibaren Azerbaycan, Rusya ve İran’dan indirimli fiyatlardan doğalgaz almaya başladı. İndirim geçen yılın son fiyat dönemine göre 70 doları buldu. Ancak Cumhurbaşkanı Recep T.Erdoğan’ın Merkez Bankası’na (TCMB) ‘faizi indir’ baskısıyla yaşanan dolardaki yükseliş, indirimin vatandaşın faturasına yansımasını engelledi. Ayrıca pahalı İran gazı da indirimin önünde en önemli engellerden biri. Çünkü İran düşüşe rağmen Türkiye’ye fahiş fiyattan gaz satmaya devam ediyor.
Zaman’ın Enerji Bakanlığı kaynaklarından aldığı bilgilere göre 2015 yılının ilk fiyat döneminde (ocak, şubat, mart) bin metreküp doğalgaz için Azerbaycan’a yaklaşık 290 dolar, Rusya’ya 377 ve İran’a 431 dolar ödendi. (Özel şirketler sadece Rusya’dan gaz ithal ediyor.) Yeni fiyatla İran doğalgazı; Azerilere göre 141 dolar, Ruslara göre ise 54 dolar civarı daha pahalı. Sektör uzmanları, İran ile Azerbaycan doğalgazının hemen hemen aynı hat ve taşıma özelliklerine sahip olduğuna dikkat çekerek İran fiyatının da Azerilere yakın olması gerektiğini söyledi.
Türkiye (kamu ve özel); Rusya, Azerbaycan ve İran’dan boru hatlarıyla, Cezayir ve Nijerya’dan ise sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) alıyor. Ayrıca, acil ihtiyaç durumlarında da spot piyasadan LNG alımı söz konusu. En fazla doğalgaz Rusya’dan alınırken İran ikinci sırada yer alıyor. Öte yandan doğalgaz fiyatları yapılan anlaşmalar gereği her yıl 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim tarihlerinde geçmiş 6-9 aylık petrol ve petrol ürün fiyatlarındaki değişime göre yeniden belirleniyor. Doğalgaz fiyat formülünde; doğalgazın güncel alım fiyatı, anlaşmanın yapıldığı dönemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formülde kullanılan ürünlerin geçmiş 6-9 aylık ortalamaları ve formülde kullanılan ürünlerin anlaşma sağlandığı dönemdeki sabit fiyatları yer alıyor. Abonelere satılan doğalgaz fiyatlarına Ham Petrol etkili olsa da iç pazar için döviz kurları da önemli bir etken olarak öne çıkıyor.
Dolar kurundaki artış vatandaşın cüzdanını vurdu. 1 Ocak 2015’ten itibaren Türkiye’nin aldığı doğalgaz geçen yıla göre yaklaşık 60-140 dolar arası ucuzladı. Ancak bu önemli düşüş vatandaşın faturalarına yansımadı. Nedeni, dolar kurundaki artış oldu. Cumhurbaşkanı Recep T.Erdoğan’ın Merkez Bankası’na ‘faizi indir’ baskısıyla yükselişe geçen dolar kuru geçen ay 2,64 liraya kadar çıkmıştı. Enerji Bakanı Taner Yıldız da döviz kurundaki artışın enerji ürün fiyatlarına olumsuz yansıdığını açıklamıştı. Bu nedenle Türkiye, doğalgazı 1 Ocak’tan itibaren indirimli almaya başlamasına rağmen ucuzluk vatandaşın faturasına yansıtılmadı.
İran’dan alınan pahalı gaz da, indirimin önünde en büyük engellerden birisi oldu. Sektör uzmanları, İran doğalgazının Azeri gazıyla aynı güzergahı kullandığına dikkat çekti. Aynı uzmanlar konuya açıklık getirdi: Rusya, çok sayıda ülke ile transit taşımayla Türkiye ve Avrupa’ya gaz satıyor (Karadeniz’de de yüksek maliyetli Mavi Akım boru hattı var). Buna karşın İran ve Azeri gazı, hemen hemen aynı güzergah özelliklerine sahip. İkisi de yakın komşu ülke ve transit geçiş maliyeti yok (Azeri için düşük Gürcistan maliyeti var). Bu nedenle gazın fiyatları da birbirine yakın olmalı. Şu anki İran fiyatı düzeyinde Avrupa’da gaz yok. Uzakdoğu’da bile yok. Mutlaka İran fiyatında bir düzeltme şart.