Esenboğa'ya indirilen uçağın ardından Türk-Rus ilişkileri
Oldukça gergin bir siyasi atmosferde olduğumuz hemen her hafta yeni bir krizle karşı karşıya kalmamızdan belli oluyor. Kuşkusuz bu durum sadece bize has değil. Tüm bölge ateş üstünde ve kimi zaman basit ihtilaflar olarak geçiştirilebilecek durumlar bile ciddi siyasi krizlere dönüşebiliyor. Ülkeler birbirlerini iyiniyetle olmamakla suçluyor, karşılıklı güvensizlik zirve noktasına ulaşmış bulunuyor. İran, Irak, Suriye, Lübnan, Rusya gibi en yakın çevre hattımızla aramızda ciddi bir psikolojik bariyer oluşmuş durumda. Bu nedenle de her bir olaya ayrı bir önem atfetmek ve derin analize tabi tutmak gerekiyor.
Son olarak Rusya'dan kalkan Suriye uçağının savaş uçaklarımızın nezaretinde zorla Esenboğa'ya indirilmesi ve aranması konusu gündemimizde. Gerçi Suriye'deki içsavaş durumunun başından beri zaman zaman İran'dan kalkan uçakların indirilip aranması gibi hadiseler söz konusu olmuştu ama bu sefer konunun diğer tarafı Rusya olduğu için olay başka bir içerik kazanmış durumda. Uçağın içerisinde tam olarak ne bulunduğunu halen bilemiyoruz ama diplomatik girişimler oldukça hararetli. Rusya izahat beklediğini açıklarken, Suriye yönetimi sivil havacılık kurallarının ihlal edildiğini düşünüyor. Durumu kısaca değerlendirelim.
1- İndirilen uçak Suriye'ye ait olmakla birlikte içinde Rusların bulunması ve yüklemenin Rusya'dan yapılması, muhataplarımızdan birisini de Rusya olarak belirliyor. Nitekim gelen açıklamalar Rusya'nın durumu daha fazla sahipleneceğini gösteriyor. Burada belirtilmesi gereken nokta uçakta herhangi bir silah bulunması halinde Rusya'nın ciddi bir sorumlulukla karşı karşıya kalacağı. Zira Rus hükümetinin Suriye'ye karşı alınabilecek bir BM önlemine karşı durma sebebi, sürece içsavaşı alevlendirecek bir başka olumsuz katkı daha yapabileceği olarak dillendiriliyor. Zaman zaman isim vermeden yönelttikleri eleştirilerde de 'çevre ülkelerin Suriye'ye silah vermek ve muhalefeti desteklemek yoluyla' durumu daha fazla zorlaştırdığını söylüyorlar. Esad'ın yarattığı kıyıma rağmen uluslararası kamuoyundaki politik meşruiyetleri silahsızlığı ve savaşsızlığı desteklemelerinden geliyor. Kendi ifadeleriyle 'Beşşar Esad'ı desteklemiyor, uluslararası yayılma ihtimali olan bir içsavaşı engellemeye çalışıyorlar'. Lakin eğer uçakta herhangi bir silah varsa, bu Rusya'nın sivil bir uçakla ve gizlice Suriye'ye silah götürdüğünü teyit eden ve bu meşruiyeti yok eden bir durum olacağından, Rusya açısından son derece hassas. Kısaca uçak konusu bizden çok Ruslar için bir handikap.
2- Uçaktan herhangi bir silah çıkmaması halinde ise Türkiye'nin öncelikle Rusya'ya karşı zor durumda kalması söz konusu. Suriye'nin Türk hükümetini korsanlıkla suçlamasını çok ciddiye almamakla birlikte, bundan sonraki istihbaratlarda, bir başka uçağa müdahale etmemizin giderek daha zor olacağını şimdiden söyleyebiliriz. Zira sivil havacılık kurallarını ihlal etmemek bakımından, sivil uçuşlara müdahale etmekten mümkün olduğunca kaçınmak gerekiyor. Rus hükümetinin Türkiye'den gelen bu tür bir müdahaleye çok sert tepki göstermesi de mümkün. Mamafih böyle olmayacağını ve durumun daha fazla gerginleşmeden kontrol altında tutulacağını sanıyorum. Zira Türkiye'ye gelen istihbaratın uçağı indirecek kadar önemli olduğunu fakat eğer istihbarat yanlışsa, bunun bir başka kaynaktan gelen bir manipülasyon ve ara bozma hamlesi olduğunu görebilecek kadar akıllılar.
3- Eğer bu olay Rusya ile Türkiye'nin giderek gelişen dostluğunu bozmak isteyen 3. bir güç tarafından yapılan bir istihbarat operasyonu ise, ABD-İsrail ekseni; İran-Çin ekseni veya Rusya içerisindeki Türkiye karşıtı lobilerin yarattığı bir kriz olabilir. Rusya'daki yüklemeyi kim yaptıysa muhtemelen istihbaratı veren de odur. Rusya hükümetinin buna karşı cevabı Putin'in yapacağı ziyaretin gerçekleşeceğini hemen bildirmesidir. Rusya'nın Suriye konusunda bugüne kadar sadece Türkiye ile ilgili mesele (Akçakale) yüzünden BM'nin kınama kararını bloke etmediği ve bu desteğin Putin'in bastırmasıyla sağlandığını göz ardı etmemek gerekir. Uçakta herhangi bir silah bulunması halinde de Türkiye, Rusya'yı zora sokacak bu durumu açıklamayacak ve tahminim o ki, uçak mevzusu, gündemden hızla kaldırılacaktır.