Türkiye, İran yüzünden Rusya'dan istediği indirimi alamıyor
BOTAŞ’ın Rus Gazprom ile yaptığı doğalgaz fiyat indirim müzakereleri pahalı İran gazına takıldı. Sektör kaynaklarından alınan bilgiye göre Ruslar, ‘BOTAŞ’ın kaynak çeşitliliğini sağlayamaması ve İran’dan çok pahalı alınan doğalgaz’ nedeniyle yüksek indirime yanaşmıyor. Bu nedenle alınacak indirim sınırlı kalacak. BOTAŞ halen İran’dan bin metreküp doğalgazı Azerilere göre 147 dolar, Ruslara göre ise 67 dolar pahalı alıyor.
Vatandaş, ucuz petrolden sonra ucuz doğalgazın da keyfini süremeyecek. Nedeni, İran’dan fahiş fiyattan alınan doğalgaz. Kamu şirketi BOTAŞ, anlaşmalar gereği Rus Gazprom’dan 1 Ocak 2015 itibarıyla fiyat müzakeresi (indirim) talep etti. Petrol fiyatlarının anormal düştüğü bir döneme denk gelen bu talep, İran engeliyle karşılaştı. Sektör kaynaklarından alınan bilgiye göre Ruslar, fiyat müzakerelerinde yüksek indirim yapmamak için diretiyor.
Aynı kaynaklara göre bunun en önemli iki nedeni var. Birincisi, Ruslar (Gazprom) BOTAŞ’ın kaynak çeşitliliği sağlamadığını, bu nedenle de kendilerine mecbur olduklarını iyi biliyor. İkincisi de İran gazı. Türkiye İran’dan çok pahalı bir fiyattan doğalgaz alıyor. Ruslar da doğal olarak ‘Niye biz ucuz verelim?’ diyor. Bu nedenle indirim yapılacak ama bu dünya fiyatlarının gerisinde kalacaktır. Öte yandan kamu şirketi, Gazprom’dan aldığı bin metreküp doğalgaza (Aralık 2014 faturalandırma dönemi) yaklaşık 413 dolar, İran’a 480 dolar ve Azerbaycan’a 333 dolar ödeme söz konusu. İran gazı Azerilere göre 147 dolar, Ruslara göre ise 67 dolar daha pahalı.
Türkiye; Rusya, İran ve Azerbaycan’dan boru hatlarıyla doğalgaz ithal ediyor. Cezayir ve Nijerya’dan ise sıvılaştırılmış LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) alıyor. Türkiye adına Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), en fazla doğalgazı Rusya’dan sonra ikinci sırada İran’dan ithal ediyor. İran’la yıllık 9,6 milyar metreküplük alım kontratı var. Ancak İran fiyatı, boru gazı içindekilerin en pahalısı. Türkiye, ‘Eksik teslimat ve pahalı fiyat’ nedeniyle İran’ı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne şikâyet etti. Taraflar, biten mahkemenin kararını bekliyor. Tahkim Mahkemesi, davanın ‘eksik teslimat’ kısmını ‘bazen gaz alıp bazen almaması’ gerekçesiyle Türkiye’nin (BOTAŞ) aleyhine sonuçlandırdı. Bu nedenle de, Tahkim kararıyla İran fiyatında alınacak indirimin düşük kalacağı belirtiliyor.
Türkiye’nin Ruslarla yaptığı fiyat görüşmelerinde yüzde 6 ek ‘Putin indirimi’ de yer alacak. Aralık 2014’te Türkiye’yi ziyaret eden Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkiye’ye verilen doğalgazda yüzde 6 indirim yapacaklarını açıklamıştı. Tam BOTAŞ’ın fiyat müzakere talebi dönemine denk gelen bu indirim de avantaj sağlayacak. Ancak kamu şirketinin ikinci en fazla gaz aldığı İran fiyatında bugüne kadar indirim sağlayamaması, görüşmeleri olumsuz etkiliyor. Enerji Bakanı Taner Yıldız da geçen ay ortalarında ‘Rusya’nın ekonomik sıkıntıda olmasının fiyat müzakereleri için Türkiye’nin pazarlık gücünü azalttığını, fiyat müzakerelerinde mutabık kalınmadığı ve sürdürüleceği, ayrıca sağlanacak indirimin de öncelikle BOTAŞ’ın borçlarının ödenmesi için kullanılacağı’ açıklaması yapmıştı. BOTAŞ’ın, Gazprom’dan yüksek indirim almayı başarması halinde milyonlarca dolar avantaj sağlaması söz konusu olacak.
Doğalgaz fiyatları nasıl belirleniyor?
Doğalgaz fiyatları, anlaşmalarda yer alan fiyat formülüne göre belirleniyor. BOTAŞ bilgilendirmesine göre formülde en önemli belirleyici unsuru, geçmiş 6 ve 9 aylık petrol ve petrol ürünleri fiyat ortalaması oluşturuyor. Buna göre fiyat formülünde; doğalgazın güncel alım fiyatı, doğalgaz anlaşmasının sağlandığı dönemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formülde kullanılan ürünlerin geçmiş 6-9 aylık ortalamaları ve formülde kullanılan ürünlerin anlaşma sağlandığı dönemdeki sabit fiyatları yer alıyor. Formülle gaz fiyatları her yıl; 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz, 1 Ekim’de yeniden belirleniyor. Fiyatta ham petrol etkili olsa da dövizdeki artış da iç pazar fiyatlarına önemli bir etken olarak öne çıkıyor.