Putin, Türkiye ile işbirliğini geliştirmek için İstanbul’da
Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı’na (AİGK-CICA) katılmak üzere İstanbul’a gitti. Putin’in Türkiye temasları sabah erken saatlerde TSİ 08:30’da Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’la kahvaltılı toplantı ile başlayacak. İki başbakanın görüşme sonrası ortak bir basın toplantısı düzenlemesi bekleniyor. Putin, Erdoğan’la görüşmesinin ardından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’le de bir araya gelecek.
Rusya Başbakanlık Basın Bürosu’ndan yapılan açıklamaya göre Putin, Türk liderlerle görüşmesinde ticaret ve ekonomik alanda işbirliğinin geliştirilmesinin yanısıra, Kafkaslar ve Ortadoğu bölgesi başta olmak üzere bölgesel ve uluslar arası sorunlarla ilgili görüş alış verişinde bulunacak. Beyaz Ev’den yapılan açıklamaya göre Rusya Başbakanı, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’le de çalışma toplantıları gerçekleştirecek.
Medvedev’in ziyaretinin devamı niteliğinde
Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev’in 11-12 Mayıs tarihlerinde gerçekleştirdiği Ankara ziyaretinde iki ülke ilişkilerinde tarihi dönüm noktası olabilecek 17 anlaşma imzalandı. Mersin Akkuyu’ya inşa edilecek ve 20 milyar dolara mal olacak nükleer santral anlaşması ve bir aylık sürelerle geçişlerde vizelerin kaldırılmasını öngören yeni anlaşma iki ülke parlamentolarından kısa sürede geçmesi bekleniyor.
Beş yıllık sürede 100 milyar dolar toplam ticaret hacmi hedefleyen iki ülke ihracatçı ve yatırımcıların önünü açmak için bürokratik işlemlerin kolaylaştırılması için çalışmalarını sürdürüyor. Güney Akım anlaşmasını Türkiye Kasım ayında imzalamayı hedeflerken, Samsun Ceyhan petrol boru hattının önümüzdeki günlerde uygulamaya geçmesi öngörülüyor. Yılın ilk beş ayında yüzde 10’lara varan Rus turist sayısındaki artışla 3 milyonluk hedefe yaklaşılacak olması Türkiye açısından memnuniyet verici.
İran nükleer sorunu
Rusya ve Türkiye uzun süredir İran nükleer programının siyasi yolla çözülmesi yönünde çaba ortaya koyuyor. Türkiye ve Brezilya’nın öncülüğünde imzalanan uranyum takas anlaşması Ankara’yı Moskova’ya göre bir adım ileri taşıdı. Zira Rusya, Tahran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarına devam edecek olması ve gizli bir kısım çalışmalarının ortaya çıkması nedeni ile yaptırım konusuna yeşil ışık yaktı. Güvenlik Konseyi’nde veto hakkı olan Moskova, felç edici olmayan yaptırım kararını veto etmeyecek.
{yahoo}7618013{/yahoo}
Rusya Devlet Başkanı Medvedev, istemeyerek de olsa bu yola başvurmak zorunda kaldıklarını söyledi ve İran yönetiminden uluslar arası toplumun sesini dinlemesini istedi. İstanbul’da temaslarda bulunan İran Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinecat, Rusya’yı tarihi düşmanlarla aynı safta yer almakla suçladı ve kararını gözden geçirmesini istedi. İstanbul’da Rusya Başbakanı’nın ikna edilmesi ve yaptırım kararından vazgeçilmesi yönündeki baskılardan sonuç alınamayabilir. Ancak Moskova 1990’lı yıllardan bu yana yapımı süren Buşehir nükleer santrali İran’a Ağustos ayında teslim edecek.
İsrail krizi
Türkiye Ortadoğu’da uzun yıllardır İsrail’le iyi ilişkiler geliştirebilen bir ülke olarak Rusya ile Ortadoğu sorunlarının çözümünde aracı ülke kapasitesine sahipti. Ancak İsrail’in kuşatma altında tutulan Gazze’ye insani yardım götüren filoya düzenlediği askeri operasyon ve dokuz Türk’ün ölümüne neden olması Ankara-İsrail hattının kopmasına neden oldu. Ankara İsrail’le ikili ve uluslar arası tüm projeleri gözden geçirmeyi planlıyor. Bu durumda Moskova’nın İsrail ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi’ne doğalgaz ulaştırmayı planladığı Mavi Akım-2 de uzun süre askıya alınabilir.
Moskova’nın İsrail’le bağları koparmadan, başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletini savunduğu biliniyor. Medvedev İsrail’in tepkilerine rağmen 10 Mayıs’da gerçekleştirdiği Şam ziyaretinde Hamas siyasi lideri Halid Meşal’la görüşmekten çekinmedi. CICA zirvesinden Gazze’de uygulanan ablukanın bir an önce kaldırılması ve İsrail’in kınanması yönünde ortak bir açıklama çıkması bekleniyor. Moskova’nın batılı ülkelerden farklı duruşuna rağmen İsrail’le ilişkilerde ihtiyatı elden bırakmaması dikkat çekiyor.
Yukarı Karabağ
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Başbakan Erdoğan’ın katıldığı törende Azerbaycan doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine ulaşımını sağlayacak tarihi anlaşma parafe edildi. Azeri doğalgazının transit satış hakkını elde eden Ankara, Nabucco doğalgaz boru hattı için de önemli bir kaynak sağlamış oldu. İran ve Türkmenistan’ın da Rusya’yı bay-pass etmesi beklenen hatta doğalgaz verebilmek için yeni doğalgaz boru hattı inşaatlarını başlattıkları biliniyor.
Nabucco doğalgaz boru hattını rakip olarak gören Rusya, Azeri doğalgazını piyasa fiyatlarında almaya hazır olduğunu açıklamıştı. Azerbaycan devlet enerji şirketi SOCAR Ocak-Mayıs döneminde Rusya’ya 350 milyon metreküp doğal sevkıyatı gerçekleştirdi. Ekim 2009’da imzalanan anlaşmaya göre 2010’da 1 milyon metreküp olan miktar, 2011’de iki katına çıkacak. Sonraki yıllarda da ikili anlaşmalar çerçevesine artmaya devam edecek. Putin’in Aliyev’le görüşmesinde enerji ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda müzakerelerde bulunması bekleniyor.
Putin-Aliyev görüşmesinin ikinci gündem maddesi ise Yukarı Karabağ. 1988’de Yukarı Karabağ’ın Azerbaycan’dan ayrılması ve Ermenistan’a bağlandığını açıklaması ile Güney Kafkasya’da patlak veren savaş 1994’de imzalanan ateşkes anlaşmasına kadar sürdü. Ermenistan Yukarı Karabağ ve yedi bölge ile birlikte Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini işgal etti. Rusya, ABD ve Fransa’nın eş başkanlıklarını yaptığı Minsk Grubu sorunun çözümünde bugüne kadar somut bir adım atamadı. 2008 Mart ayında BM Genel Kurul’unda Ermenistan’ın işgali sona erdirmesine yönelik bir karar çıkmış olsa da bölgede tansiyon yükselmeye devam ediyor. Türkiye’nin Ermenistan’la ilişkilerin normalleşmesi ve sınırın açılmasını öngören protokol süreci de Yukarı Karabağ süreci ile bağlantılı hale geldiği için Erivan tarafından askıya alındı. Putin’in Aliyev’le görüşmesinde barış görüşmelerinin yeniden başlaması için çağrıda bulunması bekleniyor.
Faruk Akkan, Moskova, Cihan