Rusya’dan kalkan ve Hazar uyarısı
Rusya Dışişleri Bakanlığı enerji ve füze kalkanında Moskova’yı by-pass eden girişimleri eleştiren bir açıklama yayınladı. Türkmenistan ve Azerbaycan doğalgazının trans-Hazar projesi ile geçişinin mümkün olmadığına değinilen açıklamada, NATO ile sürdürülen ortak füze kalkanı programında da herhangi bir ilerleme sağlanamadığı kaydedildi.
Romanya Dışişleri Bakanı Teodor Baconschi ve ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’ın Washington’da Romanya’da kurulacak füze kalkanı ile ilgili anlaşmayı imzalamasının ardından yapılan açıklamada, Türkiye ile de radar üssü kurulmasında sağlanan mutabakata değinildi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Romanya ile eski hava üssü Deveselu’da SM-3 balistik füze savunma sisteminin kurulması ile ilgili sağlanan anlaşma ve Türkiye’de AN/TPY-2 radar üssünün kurulacağına dair mutabakat füze kalkanı projesinin takvime uygun bir şekilde uygulamaya konduğunu gösteriyor” ifadeleri yer aldı.
Açıklamada yaşanan gelişmelerin füze kalkanı ile ilgili Rusya-ABD ve Rusya-NATO müzakerelerinde herhangi bir ilerleme olmamasına rağmen yaşandığına dikkat çekildi. Moskova kendinin de eşit ortak olarak içinde yer almadığı füze kalkanı ile ilgili çalışmalara karşı çıkıyor. Nükleer kapasitesinin zarar göreceğini savunan Rusya, Sovyet dönemi silahlanma yarışının yeniden başlayabileceği uyarısı yapıyor.
Hazar’ın statüsü kartı masada
Moskova füze kalkanı kadar enerji konularında da bölgede tekelinin kırılmasından endişeli. Petrol ve doğalgaz zengini eski Sovyet ülkeleri Azerbaycan ve Türkmenistan’la Avrupa Birliği ülkelerinin sürdürdüğü enerji ilişkilerine tepki gösteren Moskova, Hazar Denizi’nde statü sorununun çözülmediğini, herhangi bir transit hattın geçişinin imkansız olduğunu açıkladı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Aleksander Lukaşeviç konu ile ilgili yaptığı değerlendirmede, Hazar’a komşu olan beş ülkenin sadece sorunun çözümü ile ilgili olduğunu, dışarıdan müdahalenin kabul edilemeyeceğini açıkladı.
Avrupa Birliği’nin Azeri ve Türkmen doğalgazının Hazar’ı geçerek Avrupa’ya ulaştırılması ile ilgili aldığı kararı kınadıklarını kaydeden Dışişleri Bakanlığı açıklamasında da, “Rusya Dışişleri Bakanlığı AB Konseyi’nin aldığı kararı üzüntü ile karşılamaktadır. Mevcut yaklaşım Hazar havzasının uluslar arası hukuk ve jeopolitik durumunu tamamı ile göz ardı etmektedir” ifadeleri yer aldı. Önceki gün AB aldığı kararla trans-Hazar projelerinin ele alınmasını istemişti.
2007’de komşu beş ülkenin bağlayıcı olarak imza koydukları ortak deklarasyona atıfta bulunulan açıklamada, tüm sorunların sadece komşu ülkelerin katılımı ile çözülebileceği vurgulandı. Yüksek sismik hareketlerin olduğu bölgeden geçecek petrol ya da doğalgaz boru hatlarının tüm komşu ülkeleri ilgilendirdiği ifade edilen açıklamada, Avrupa Birliği’nin ilk kez sınırı olmayan Hazar bölgesine müdahalesinin durumu daha komplike hale getireceği ve Hazar’ın statüsü ile ilgili görüşmeleri de zora sokacağı hatırlatıldı.
Rusya bağımlılığını azaltmaya çalışan Brüksel, Türkiye ve Bulgaristan üzeren Avrupa’ya ulaşacak Nabucco doğalgaz boru hattı projesini destekliyor. Hazar’ın statüsü ve trans-Hazar boru hatları ile ilgili hukuki konular ise temel sorun olarak duruyor. Nabucco’nun rakibi olarak görülen Güney Akım doğalgaz boru hattının uygulamaya konabilmesi için de Ankara’nın onayı gerekiyor. Büyük pazarlıkların yapıldığı enerji oyununda Türkiye, Moskova’dan Samsun-Ceyhan petrol boru hattına yeşil ışık yakmasını bekliyor.
Faruk Akkan, Moskova, Cihan