HABERRUS - Rusya’nın Ukrayna ile yaşadığı krizde Batılı devletlerin Ukrayna’dan yana tavır alması ve Rusya’ya 2014 yılından beri yaptırım uygulamaları, doğal olarak Rusya’yı Çin’e daha çok yakınlaştırdı.

Çin’in enerjiye olan ihtiyacına karşılık Rusya, Batılı devletlerin yaptırımlarının boşluğunu doldurmak ve olumsuz etkisini azaltmak için Çin ile ilişkilerini geliştiriyor.

Ancak bazı Rus uzmanlar Ukrayna ile yaşanan gerilimde Pekin'in desteği uğruna ikili ilişkilerdeki pek çok eşitsizliğe göz yumulduğu tepkisinde bulunuyor.

Şubat ayı başlarında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kış Olimpiyat Oyunlarının açılış törenine katılacağı Çin'e gidecek. Bu ziyaret birkaç nedenden dolayı son derece önemli olacaktır. İlk olarak, iki ülkenin liderleri koronavirüs pandemisi bağlamında uzun süredir birbirleriyle çevrimdışı görüşmediler ve genellikle uluslararası etkinliklere kişisel olarak katılmıyorlar.

Putin ve Xi Jinping en son Kasım 2019'da BRICS zirvesinin oturum aralarında bir araya geldi. O zamandan beri, tüm toplantılar çevrimiçi olarak yapıldı ve elbette yüz yüze müzakereler ikili işbirliğine yeni bir ivme kazandırabilir.

Öte yandan Batılı devletler Rusya ve Çİn’i “Batı kurallarına dayalı uluslararası sistemi” baltalamakla suçluyor. Batılı olmayan dünyanın iki liderinin buluşması, Rusya ve Çin arasında büyüyen yakınlaşmayı ve Washington ile onun baskılarına direnmede karşılıklı desteği sembolize ediyor.

Tüm bu bağlamlar çerçevesinde Rusya’nın önde gelen gazetelerinden Nezavisimaya’nın konuya ilişkin yayınladığı haberinde ‘Gerçekte Rus-Çin ilişkilerinde neler oluyor?’ Sorusunu soruyor.

Rusya ve Çin gerçekten yakınlaşıyor, bu yakınlaşma geçen yüzyılın ikinci yarısında başladı ve bugün bazı insanlar zaten resmi bir askeri ittifakın veya en azından fiili bir ittifakın yakınlığından bahsediyor.

ABD ve Batılı devletlerin Rusya karşısında Ukrayna’da silahlı bir çatışmayı kışkırtıyor olması ve benzer bir şekilde de Çin’e karşı Tayvan'ın bağımsızlığa doğru hareketini teşvik etmesi, iki ülkeyi birbirine yakınlaştırıyor.

Birkaç yıl önce, dünyadaki durum tamamen farklıyken, böyle bir ittifakın ancak ABD politikasının aynı anda Rusya ve Çin sınırları boyunca askeri bir çatışmaya yol açması durumunda mümkün olabileceği tahmininde bulunuyordu ancak ne yazık ki, bugün uluslararası durum bu çizgiye yaklaştı.

Ulusal Araştırma Üniversitesi Ekonomi Yüksek Okulu profesörü Alexander Vladimirovich Lukin, Hezavisimaya Gazeta’ya yazdığı analizinde, bugüne kadar işlerin henüz savaş noktasına ulaşmadığını ancak Moskova ve Pekin elbette askeri olanlar da dahil olmak üzere çeşitli standart dışı durumlara ortaklaşa yanıt vermek için önlemler aldığını ve bunun aslında bir "fiili ittifak" olarak adlandırılabileceğini belirtiyor.

Öte yandan aralarında binlerce kilometre sınır olan iki komşu ülkenin aralarındaki siyasi, ticari, ekonomik ve kültürel işbirliğinin gelişmesi doğal bir süreçtir.

Ancak Rusya veya Çin'in neredeyse tüm dünyayı ele geçirmeye, tüm dünya sistemini baltalamaya, Amerika Birleşik Devletleri'ne ve dünyanın herhangi bir yerindeki çıkarlarına zarar vermeye çalıştığına dair mevcut Batılı korkular, büyük ölçüde abartılıyor.

Gerçekte, Rusya veya Çin gibi rejimler esas olarak kendi istikrarlarıyla ilgilenirler. Askeri maceralar, büyük masraflara ve istikrarsızlığa yol açabileceğinden, onlar için iç felaketler kadar tehlikelidir.

Teslimiyetin aktif eylemden daha tehlikeli göründüğü durumlarda, ancak son çare olarak güç kullanabilirler. Ve bu anlamda, dünyadaki tüm toplumları Avrupa veya Amerikan modeline göre yeniden inşa etme çılgın planından vazgeçmek için bile olsa onlarla anlaşmak oldukça mümkündür.

Bu arada, “ilkelere dayalı uluslararası düzen” hakkındaki hikayeleri oldukça makul bir şekilde tüm dünyayı ABD etki alanına dönüştürmek için ideolojik bir örtü olarak gören Batılı olmayan güç merkezlerinin etkisi dünyada büyüyor. Bütün büyük güçler gibi onlar da kendi güvenlik alanlarını sınırlarının çevresinde belirlemeye çalışıyorlar. Bu ülke grubuna dahil olan ve bu durumda ABD ve müttefiklerinin saldırgan baskısına maruz kalan Çin ve Rusya, doğal olarak, çabalarını giderek daha fazla koordine ediyor.

Bir gerçeklik haline gelen ve dış politikanın ana trendlerinden biri olan Çin ile yakınlaşma, Rusya'ya hem bariz avantajlar hem de bazı zorluklar getiriyor.

Jeopolitik açıdan faydaları açıktır. Rusya, Batı baskısına, egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve en azından bölgesel nüfuzunu koruma arzusuna muhalefetinde güçlü bir ortak oluyor. Son olarak, Çin ile birlikte Rusya, Batılı olmayan devletlerin çıkarlarını dikkate almaları, akut uluslararası sorunları çözmeleri (örneğin, Afganistan, Suriye, Kore Yarımadası, vb.) .), BM, SCO, G20, BRICS, RIC gibi uluslararası örgüt ve gruplarda verimli bir şekilde çalışması olumlu karşılanıyor. Ayrıca ekonomik açıdan Rusya, geçen yıl, pandemi sırasında bile Çin ile ticaretini yüzde 35,8 artırarak 146,9 milyar dolar rekor seviyeye ulaştırdı.

Zorluklara gelince, pozisyonların herhangi bir yakınlaşmasının bazı tavizlere dayandığı dikkate alınmalıdır.

Örneğin, Şubat 2002'de yürürlüğe giren Rusya-Çin İyi Komşuluk, Dostluk ve İşbirliği Temel Antlaşması'nın maddelerinden biri, karşılıklı toprak iddialarının olmadığını kabul ediyor. Moskova bu noktada ısrar etti, ancak Pekin hemen kabul etmedi, uzun süre ayak direttikten sonra kabul etmek zorunda kaldı. Aynı zamanda, başka bir maddede tarafların birbirlerinin "egemenlik, güvenlik ve toprak bütünlüğüne zarar veren örgüt ve grupların kendi toprakları üzerinde oluşturulmasına ve faaliyetlerine" izin vermemeleri gerektiği belirtilmektedir. Çin, Çin'de yasaklanan Falun Gong veya Uygur ayrılıkçıları gibi örgütlerin o zamanlar Rusya'da faaliyet gösterdiği ve Rus yasalarını ihlal etmediği için bu konuda ısrar etti.

Bununla birlikte, Çin ile Rusya arasındaki ekonomik güç farkı genişledikçe, bu tür tavizler birikiyor.

Son 20 yılda Çin, GSYİH'deki avantajını yaklaşık dört kattan neredeyse on kata çıkardı ve bu boşluk genişlemeye devam ediyor.

Pandemi ile savaşmak için büyük kaynaklar seferber edilmiş olsa da, 2021'de Çin ekonomisi %8'den fazla büyürken, Rus ekonomisi yaklaşık %4 büyüdü. Çin bütçesi ve çeşitli endüstrilere yaptığı harcamalar artıyor. Örneğin, Çin'in 2021'deki resmi askeri bütçesi, son zamanlarda yılda %6-7'lik bir büyüme ile 209 milyar dolara yaklaşırken, Rusya'nınki ise yıllık %3'ten daha az bir büyüme ile 51 milyar dolar oldu. 2018’de Çin bütçesinin %2'den fazlasını araştırma ve geliştirmeye, Rusya ise %1'den azını harcadı; mutlak anlamda Çin ekonomik büyüklükte AB'yi geçti ve neredeyse ABD'yi yakaladı. IMF'ye göre, 2020'de Çin, kişi başına GSYİH açısından Rusya'yı geride bıraktı (sırasıyla dünyada 58. ve 60.). Çin'de, eskisinden daha yavaş da olsa neredeyse 10 kat daha fazla olan nüfus artmaya devam ederken Rusya'da ise azalıyor.

Bu arada, bugün bile, Çin desteği uğruna Rusya, birçok eşitsiz ilişkiye gözlerini kapatıyor. Örneğin, Çin medyası Rusya'da serbestçe dağıtılıp çalışırken, Çin'de tüm yabancı medyanın (özel olarak belirlenmiş yerler hariç) yayınlanması ve dağıtılması yasalarca yasaklanmıştır. Kuzeydoğu Çin'in neredeyse tüm şehirlerinde, Sovyet askerlerinin anıtları, eskiden bulundukları merkezi bölgelerin dışına taşındı.

Ayrıca Çin diplomasisinin yeni, kendine güvenen tarzının Rusya'ya yayılmaya başladığını söylemek gerekir. Çinli diplomatlar genellikle kaba davranırlar, Rus bilim adamlarına ve gazetecilere Çin hakkında neyi ve nasıl konuşmaları ve yazmaları gerektiği konusunda talimat verirler. Çin, uluslararası arenada sıradan bir süper güç gibi davranmaya başlıyor: yurtdışında üsler inşa etmek, niceliksel ve niteliksel özelliklerini dünya topluluğuna açıklamayı reddettiği nükleer kuvvetler de dahil olmak üzere ordunun ve donanmanın gelişimini hızlandırmak gibi.

Görünürdeki Rus makamları, muhtemelen sorunlu veya tehdit edici olduğunu düşünmedikleri için bu gerçekleri görmezden gelmeye çalışıyorlar.

Bazı durumlarda Rusya Çin’den yönetim alanında örnekler alıyor. Örneğin, Rusya Çin'e siyasi sistemin merkezileşme düzeyi açısından yaklaşıyor, ancak Çin'de bölgelerin daha fazla finansal bağımsızlığı ile birleştirilirken, Rusya'da tam tersine bütçenin merkezi yönetim tarafından yeniden dağıtılması eşlik ediyor.

Rusya'da, Çin'de olduğu gibi, devlete ait güçlü şirketler sistemi yaratıldı. Ancak aynı zamanda, Çin'de, küçük işletmelerin ülkenin GSYİH'sine katkısı yaklaşık %60, vergi gelirlerinde - %50'den fazla, işlerin %75'ini ve ihracatın %68'ini sağlıyor. Rusya'da küçük işletmelerin ekonomideki payı sadece yaklaşık %20'dir.

Çin İnterneti yoğun bir şekilde sansürlüyor, ancak yabancı hizmetler yerine, kendi hizmetleri, hatta daha uygun olanları aktif olarak orada geliştiriliyor.

Çin'de otoriterliğin sıkılaşması kişi başına düşen GSYİH büyümesi ile telafi edilirken, Rusya'da bu gösterge yıla bağlı olarak çok daha düşük bir oranda kalıyor.

Bu nedenle, birçok açıdan, mevcut sözde gelişme ve batılılaşma, 1990'ların sahte batılılaşmasıyla benzer şekilde gerçekleşiyor.

Bazı Rus Çin uzmanları, bunun Rusya’nın büyük komşusuyla gelecekteki ilişkilerini etkileyip etkilemeyeceği konusunda çok endişeli olduklarını belirterek, Rus toplumunda er ya da geç kaçınılmaz olarak gerçekleşecek değişikliklerin, dış politika deneyiminin de yeniden düşünülmesine yol açacağı yorumunda bulunuyor. Ama bunun, SSCB'nin çöküşünden sonra olduğu gibi, eski düşmanların dosta, dostların düşmana dönüştürülmesi ilkesindeki gibi gerçekleşip gerçekleşmeyeceği ise henüz bilinmiyor.