Yukarı Karabağ’da kritik sürece girildi, kilit 10 Ekim’de çözülüyor
Yukarı Karabağ sorununun çözümü ile ilgili Azerbaycan Cumhubaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, 8-9 Ekim'de Kişinev'de gerçekleşecek Bağımsız Devletler Topluluğu zirvesinde bir araya gelecek. Görüşmelerde ilerleme sağlanırsa, Erivan Yukarı Karabağ’ın dışında işgal ettiği yedi bölgenin beşini boşaltacak. Azerbaycan ve Ermenistan arasında sağlanacak anlaşma Türkiye-Ermenistan ilişkilerine de olumlu yansıyacak. Eş zamanlı olarak Türkiye ve Ermenistan Dışişleri Bakanları da Ankara-Erivan hattında sınırın açılması ve ikili ilişkilerin normalleşmesini öngören protokolü imzalayacak. Türkiye’nin Erivan’ın Bakü’ye karşı avantajlı konuma gelmemesi için protokollerin imzalanmasını Kişinev zirvesi sonrasına bıraktığı kaydediliyor.
Başbakan Recep Tayip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev’le Pittsburg’da Yukarı Karabağ konusunu ele almasının ardından, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de Nahçıvan’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le bir araya geldi. Dışişleri Bakanlarının da katıldığı dörtlü zirvede yüzlerin gülmesi olumlu gelişmelerin işareti olarak yorumlandı. İçerde muhalefetten destek alan Ermenisyan Cumhurbaşkanı Sarkisyan da, yoğun tepkilere rağmen Avrupa ve ABD’de yaşayan Ermenistan diasporasını ikna turuna devam ediyor.
Uluslararası kriz grubu uzmanı Lawrence Schitz APA’ya yaptığı açıklamada Azerbaycan ve Ermenistan cumhurbaşkanlarının Kişinev’de gerçekleştirecekleri zirvenin tarihi öneme sahip olduğunu söyledi. Yukarı Karabağ sorunun komplike hale gelmiş dondurulmuş bir sorun olduğunu kaydeden Schitz, “Son aylarda Yukarı Karabağ probleminin çözümü için iki taraf da yoğun çaba ortaya koyuyor. Azeri ve Ermeni liderler beş kez bir araya geldi. Şimdi Kişinev’de yeniden görüşecekler. Ancak yeni zirve çok kritik. Zira aynı gün Türkiye ve Ermenistan ilişkilerin normalleşmesini öngören protokolü imzalayacak.” dedi. Ermenistan ve Azerbaycan halklarının birbirine karşı negatif bir şekilde siyasi olarak doldurulduğunu kaydeden uzman, “Bu yürütülen propagandanın sonucu. Burada yeni bir sürece girilmezse, artık iki toplumun psikolojik olarak iletişim kurmalarını sağlamak zorlaşabilir.” uyarısında bulundu.
Minsk grubu umutlu
Kişinev zirvesi öncesi Yukarı Karabağ’da barış görüşmelerini sürdüren Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Minsk Grubu eş başkanları Bakü ve Erivan’da yoğun temaslarını sürdürüyor. Minsk Grubu Fransa Eşbaşkanı Bernard Fassier, ABD Eşbaşkanı Robert Bradtke ve Rusya Eşbaşkanı Yuri Merzliakov iki başkentte gerçekleşen görüşmelerin çok yapıcı olduğunu kaydediyor. İlham Aliyev’le de bir araya gelecek Minsk Grubu üyelerinin ortak bir basın toplantısı da düzenlemesi bekleniyor.
1994 yılından bu yana sürdürülen barış görüşmelerinde ilk kez ilerleme sağlandı. Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini işgale devam eden Ermenistan, Yukarı Karabağ’ın dışında yedi bölgeden beşinin aşamalı olarak Azerbaycan’a geri verilmesine sıcak bakıyor. Ancak Erivan bölgeye Rus barış gücü askerlerinin yerleştirilmesini ve Yukarı Karabağ’ın da bağımsızlığına sıcak bakılmasını istiyor. Ermenistan’ın bir diğer talebi de Yukarı Karabağ’la Ermenistan arasında güvenli bir karayolu bağlantısının kurulması.
Azerbaycan, toprak bütünlüğü ilkesi çerçevesinde Yukarı Karabağ’a yüksek özerklik tanınarak Azerbaycan’a geri verilmesini talep ediyor. İşgal altındaki topraklardan göç etmek zorunda kalan 1 milyondan fazla Azeri evlerine döndükten sonra Yukarı Karabağ için referandum yapılabilir. Azerbaycan Anayasa’sına göre kısmi referandum mümkün olmadığı için, tüm ülkede yapılacak halk oylaması ile Yukarı Karabağ’ın geleceğine karar verilmesi isteniyor. Minsk Grubu ise zor konulardan biri olan Yukarı Karabağ’ı sonraki döneme bırakılmasından yana.