Rusya Türkiye'nin tükettiği gazın  üçte birini sağlıyor. Karadeniz'in altından geçen ilk doğalgaz boru hattı Mavi Akım bu ülkeye döşendi. Türkiye, Rusya'nın enerji-politik projesi Avrupa'ya doğrudan ulaşım sağlayan Güney Akım doğal gaz boru hattı projesinin önemli bir parçası olabilir. Doğalgaz ve petrol boru hatlarını kapsayan dev projeler şimdilik askıda ve üzerinde müzakereler sürüyor.

2009 yılında Gazprom Türkiye'ye 19.9 milyar metreküp doğalgaz ihraç etti. Bu rakam 2008'den yüzde 16.2 daha az. 15 Aralık 1997'de imzalanan hükümetlerarası anlaşmaya göre Türkiye adına Botaş alıcı. Gazprom'un iş partneri olarak ise İtalya Eni şirketi yer aldı. O yıllara göre çok pahalıya mal olan (3.4 milyar dolar) 16 milyar metreküp pompalama kapasitesine sahip doğal gaz boru hattı, halen çok masraflı ve tam kapasite kullanılmıyor. Çünkü Mavi Akım ile pompalanan gaz hem pahalı hem Türkiye'nin tüketimi tahmin edilenden daha az. Doğal gaz boru hattı sadece Türkiye'nin tüketeceği gaz için kurulmuştu. Türkiye re-export imkanını elde etmek için talepte bulundu, halen bunun için Gazprom izin vermedi.

Mavi Akım'ın işletime konulmasının hemen ardından Gazprom ve Botaş ileriye dönük Avrupa'ya sevkiyat yapabilmek için boru hattının 24 milyar metreküpe kadar genişletilmesini görüşmeye başladı. Burada Yunanistan, İsrail, İtalya ve Balkan ülkeleri pazar olarak görülüyordu. Kendi enerji kaynaklarına sahip olmayan Türkiye, böylelikle bölgede doğalgaz dağıtım ağında önemli bir konum elde edecekti. Şirketler teknik olarak projenin önemini anlatan çalışmalar hazırladı ve 2007 yılına kadar bu konuda müzakereler sürdü.

Ancak aynı yılın yaz aylarında Gazprom ve Eni aniden İtalya'nın güneyine doğru, Türkiye'yi by-pass edecek 900 kilometrelik Rusya'dan Bulgaristan'a Karadeniz'in altından geçecek olan Güney Akım boru hatı kuracaklarını duyurdu. O dönemde Gazprom, resmi olmayan söyleme göre Türkiye'nin Mavi Akım-2 projesine ilgi göstermiyordu. Türkiye'nin Orta Asya'dan Rusya'yı by-pass ederek Avrupa'ya doğalgaz taşınmasını amaçlayan Nabucco doğal gaz projesine açık destek vermesi önemli rol oynadı.

2009 yılının yazında Türkiye Nabucco'nun inşaatını öngören hükümetler arası anlşmasıyı imzaladı ve paralel olorak da Rusya ile doğal gaz projelerini aktif hale getirdi. 2009'un Mayıs ayında Rusya Başbakanı Vladimir Putin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü ve Mavi Akım-2'nin kurulumasını tekrar onayladı. Daha fazlası Nabucco'nun imzalanmasından üç hafta sonra Türkiye resmi olarak Güney Akım projesine destek verdi ve projenin Türkiye'nin Karadeniz ekonomik sahası kullanılarak kurulmasına onayladı. Aynı anda taraflar Mavi Akım-2 protokollerini de imzaladı. İlk başta Güney Akım'ın Ukraya ekonomik sahası kullanılarak kurulması amaçlanıyordu, ancak Kiev ile Moskova arasında süreki yaşanan gaz sorunları nedeniyle boru hattı için ek riskin oluşacağı düşünüldü.

Moskova, Türkiye'nin ekonomik sahasından boru hattını döşemek için Ankara'nın uzun zamandır lobisini yaptığı Karadeniz havzasından petrol sevkiyatını yapan tankerlerle aşırı yüklü olan boğazları hafifletmeyi amaçlayan Samsun-Ceyhan petrol hattını hayata geçireceğine dair söz vermek zorunda kaldı. Bu yüzden Rusya ve Türkiye aynı anda Samsun-Ceyhan çalışma grubunun oluşturmasını öngören petrol alanında işbirliği protokollerini de imzaladı. Yıllık 60-70 milyon ton petrol taşıma kapasitesine sahip olacak hattın 1,5-2 milyar dolara mal olması ve 2012 yılında tamamlanması hedefleniyor.

Rusya geleneksel olarak Samsun-Ceyhan projesine karşı çıkıyordu ve Boğaz yükünün hafifletilmesine destek için de Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattının inşaatını öneriyordu. İki projenin birlikte yaşamasına olumlu bakmayan yaklaşıma göre, Moskova tercihini Samsun-Ceyhan'dan tarafa yapmış durumda. Rusya'nın tercihini Türkiye yönünde kullanmasına biraz da, Bulgaristan'da iş başına gelen yeni yönetimin Moskova ile enerji ilişkilerini sorgulaması itti. Sofya bir çok kez enerji projelerinin hayata geçirilmesi için maddi imkanlarının olmadığını ve çevre gerekçelerini dile getirdi.

Türkiye ile Rusya arasında enerji iş birliğinin temelini oluşturacak bu üç proje de halen askıda. Türkiye henüz resmi olarak doğalgaz boru hatları ve diğer enerji projelerinde kararını ortaya koymadı. Samsun-Ceyhan ve Mavi Akım-2 için henüz pazar çalışmaları, alt yapı çalışmaları ve finans hazırlıkları yapılmış değil.

Türkiye doğalgaz alımlarında da fiyat indirimi ve kendi koşullarını anlaşmaya yansıtma çabasında. 2011'de batı hattından doğalgaz alımı ile ilgili anlaşma sona eriyor. Rusya'nın doğalgaz arzının Avrupa piyasalarını aşan konumunun farkında olan Türk tarafı fiyat konusunda güçlü bir müzakere yürütüyor. Gazprom'un da büyük doğalgaz sevkiyatı projelerinin dışında Türkiye'nin gaz piyasasında kendi çıkarları var.

Böylelikle Gazprom Germania ZMB GmbH 'Bosphorus Gaz Corporation A.S.' şirketini kontrol ediyor. 2005 yılından itibaren ihaleyi kazanan Bosphorus Gaz Corporation A.Ş,  Botaş'ın Gazprom'dan satın aldığı doğal gazın yılda 750 milyon metreküpünü 2021'e kadar satma hakkına sahip. Gazprom ise  Bosphorus Gaz aracılığıyla satışını artırmayı umuyor ve Türkiye'de kurulması amaçlanan yeraltı dopoları ve gaz dağıtım özelleştirmelerinde yer alma alternatiflerini değerlendiriyor.

Olga Mordyuşenko, Kommersant enerji uzmanı