Eski Sovyet ajanı ve ünlü istihbarat yazarı İgor Atamanenko, Soğuk Savaş yıllarına ait ilginç bir istihbarat savaş öyküsünü anlattı. CİA'nın keşfettiği zeki bir Sovyet öğrencisi, KGB'nin "kucağına düşüyor": Amerikan istihbaratının sporsorluk yaptığı yeni telefon teknolojisi buluşu (telefon numarasını anında tespit eden cihaz) KGB'nin uyanıklığı sayesinde Moskova'nın eline geçiyor.
CİA yeni cihazın hazırlanmasına sponsorluk yaptı

Eski KGB Yarbayı Atamanenko'nun Rus Nezavisimaya Gazeta gazetesinin Voennoe Obozrenie (Askeri Bakış) ek sayısında kaleme aldığı yazıya göre olay 1976 yılında SSCB'nin Krasnodar kentinde geçiyor. Krasnodar Politeknik Enstitüsü öğrencisi Semyon Gendler zeki bir talebe olduğu okullarda dillere destan idi. Boş vakitlerini kütüphane ve laboratuvarlarda geçiren Gendler Şubat 1976'te kış tailinde Moskova'ya geliyor. Moskova'da ise o sıralarda "ABD Ulaşım, İletişim Araçları" adlı Amerika'nın sergisi yapılıyordu. Gendler'in her gün sergiyi ziyaret ederek hevesle izlemesi oradaki "Amerikan Telefon Sistemleri" adlı stand Başkanı Grig Stefanoff'un dikkatini çekiyor. Stefannof ise aslında CİA'nın kadrolu subayı idi ve teknoloji istihbaratı için SSCB'ye gelmişti. Mükkemel Rusçası olan CİA ajanı hemen Sovyet öğrencisi Gendler'le "ilgilenmeye" başladı. "Zeki Sovyet insanı" avına çıkan CİA ajanı, Gendler'i kendi odasına davet ederek kısa bir görüşme yaptı. Profesyonel ajan Stefanoff, Sovyet öğrencisinin güçlü entellektüel potansiyeline sahip olduğunu farkederek, "Çocuğun geleceği çok parlak" dedi. Arasıra sergide Gendler'le buluşan CİA ajanı öğrencinin yeni telefon teknolojisi projesini de öğrenmiş oluyor. Ajan, öğrencinin kendi projesini gerçekleştirebilmesi için sponsorluk yapmayı kararlaştırıyor.

Günün birinde, Stefanoff, "Semyon sizin kentte büyük kütüphane var mı?" sorunca öğrenci, "Tabii ki var. Puşkin Kütüphanesi. Ama oradaki tüm teknoloji kitaplarını hepsini okudum. Buradaki serginizdeki topladığım broşürler iki ayda bitiririm." yanıtını verdi.
Daha sonra CİA ajanı, Gendler'in İngilizcesinin iyi olduğunu öğrenince kendisine ABD'den iyi teknik kitaplar göndereceği sözünü veriyor. Bunu duyan Gendler, "Siz ne diyorsunuz?! Yurtdışından İngilizce teknik eserlerin evime gelirse anında KGB yakalar!" diye karşı çıkıyor. Bu sefer CİA ajanı kitapları ABD'den değil SSCB'nin başka bir kentinden ulaştıracağını belirtiyor. Stefanoff, teknik eserlerin Gendler'in yeni buluşuna katkı sağlayacağını kendisine anlatarak avans şeklinde bin ruble de (o zaman 1 ruble 1 dolardı) veriyor. CİA ajanı, Sovyet öğrencisine yeni telefon teknolojisi konusunda çalışmasını bitirince kendisini de aramasını rica ediyor: "Moskova'yı arayıp "Kız kardeşimim oğlu hastalandı, bana acilen ilaç lazım" söyle ve gerisini ben halledeceğim." Sovyet öğrencisi razılık veriyor.

Cihaz KGB'nin eline geçiyor

Yakın zaman içinde Gendler'e, ABD kaynaklı teknik eserler ulaşıyor. Ve bu eserlerin sayesinde Gendler buluşunu gerçekleştiriyor: Telefon numalarını tespit eden cihaz. Yeni teknoloji buluşu serhoşluğuna giren Gendler arkadaşlarına da yeni eserini göstererek kendini çok övüyor. Yakın zamanda Moskova'ya giderek eserini başkasına götüreceğini de ilave ediyor. Fakat ertesi gün Gendler kendisini KGB'nin tutuklu odasında buluyor. Her okul, her çevrede kendi elemanlarının bulunduğu Sovyet istihbaratının uyanıklığı sayesinde CİA'nın sponsorluk yaptığı yeni telefon cihazı KGB'nin eline geçiyor. Gendler'i ise işbirliği yapması için KGB'nin 12.Bölümü'ne (Telefon ve araç dinleme) aktarıyorlar. Bu cihaz KGB'nin çok işine yaradı: 24 saat içinde Moskova'daki ABD Büyükelçiliği'ndeki ve diplomatların evlerindeki binlerce telefonları dinlemek (Yazar Atamanenko sadece ABD elçiliğini kastediyor) lazım. Bunun için de 24 saatte üç binden fazla elemanı çalıştırmak gerekir. Ayrıca telefonu de tespit etmek fazla zaman alıyordu. Gendler'in cihazı sayesinde iş daha da kolaylaştı: Hangi telefon numarasından arandığı anında tespit ediliyordu. KGB altı ay içinde ABD Büyükelçiliği'ni arayan bazı "iyi niyetli" şahışları tespit etti. Bu şahıslar ise genelde Sovyet işletme tesislerinde meydana gelen kazaları haber veriyordu. İşin gazeteçiliğin boyutu. Ama bu cihaz hiçbir ajanı ortaya çıkaramadı. Çünkü ABD istihbaratı Sovyet kökenli ajanlarını çok "kıymetli" bulduğu için elçiliği aramamalarını talep ediyordu. Ajanlar arasında iletişim gizli buluşmalarla oluyordu.

Fuad Seferov, Moskova, Cihan