Rusya’nın İhracatı 2024’ün Sonunda Azaldı
HABERRUS - Rusya Merkez Bankası’nın (CB) değerlendirmelerine göre, 2024 yılının dördüncü çeyreğinde ülkenin mal ihracatı, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %7 oranında düşerek 99,6 milyar dolara geriledi. Önceki çeyrekte ihracatta değişim gözlenmemişti. İhracattaki düşüş ve ithalattaki %5’lik artış nedeniyle, cari işlemler hesabının fazlası dördüncü çeyrekte 5 milyar dolara geriledi. 2023’ün aynı döneminde bu rakam 11 milyar dolar seviyesindeydi.
Yıllık bazda genel durum
2024 yılı boyunca cari işlemler fazlası 54 milyar dolara yükseldi (2023’te 50 milyar dolardı). Rusya’nın toplam mal ihracatı ise 417,2 milyar dolara ulaşarak %2 oranında düşüş gösterdi.
İhracatın düşüş nedenleri
Merkez Bankası analistleri, ihracattaki düşüşü birkaç ana faktöre bağlıyor:
Petrol fiyatlarındaki düşüş: Küresel piyasalarda petrol fiyatları geriledi. Dünya Bankası verilerine göre Brent petrolün ortalama fiyatı 2024’ün dördüncü çeyreğinde yıllık bazda %11, bir önceki çeyreğe kıyasla ise %7 düşerek 75 dolar seviyesine indi. Hindistan, Rus petrolünü 2024 Ekim-Kasım döneminde ortalama 75,6 dolardan satın aldı. Bu rakam, 2023’ün aynı dönemindeki 86,5 dolara kıyasla belirgin bir düşüş gösterdi.
OPEC+ üretim kısıtlamaları: OPEC+ anlaşması kapsamında Rusya’nın petrol üretimi sınırlandırıldı. Aralık ayında, üretim kesintileri 2025 Mart ayına kadar uzatıldı. Bu durum, petrol arzını kısıtlasa da fiyatların belirli bir seviyede kalmasına katkı sağladı.
Diğer emtia fiyatlarındaki düşüş: Dünya ekonomisindeki yavaşlama, Rusya’nın petrol dışı ihracat ürünlerinin fiyatlarını da etkiledi. Dünya Bankası verilerine göre, tahıl fiyatları %11, gübre fiyatları %17, demir cevheri fiyatları %21 ve nikel fiyatları %7 oranında düştü.
Lojistik ve hava koşulları: Rus petrolünün deniz yoluyla sevkiyatında hava koşulları olumsuz etkiler yarattı. Ayrıca, artan iç talep nedeniyle Rusya’daki rafinerilerin daha fazla ham petrol tüketmesi ihracatı sınırladı.
Siyasi ve ekonomik yaptırımlar: 2024 yılı boyunca ABD ve AB, Rusya’ya yönelik yeni yaptırımlar uyguladı. Kasım ayında ABD, dış ticaret ödemelerinde rol oynayan bazı Rus finans kuruluşlarına yaptırım getirdi. Aralık ayında ise AB, Rus petrol tankerlerini hedef alan ek yaptırımlar açıkladı. Gazprombank, Rus doğalgaz ödemelerinde kilit rol oynayan kuruluşlardan biri olarak yaptırım listesine alındı.
Buna ek olarak, AB ve İngiltere’nin yaptırımları, Rusya’nın alüminyum ve diğer metal ihracatını kısıtladı. Türkiye’nin 2024 ortalarında Rus buğdayına getirdiği ithalat yasağı da tarım ihracatına olumsuz yansıdı.
İthalatta artış gözlendi
Rusya’nın mal ithalatı, 2024’ün dördüncü çeyreğinde yıllık bazda %5 arttı. Ancak bu artış aylık bazda dalgalı seyretti. Ekim ayında ithalat %18 artarken, Aralık ayında %7 oranında geriledi.
2024 yılı genelinde ithalat %3 oranında azalarak 294,5 milyar dolara düştü. Bu düşüşte lojistik sorunlar ve rublenin değer kaybı etkili oldu. 2024 yılında dolar/ruble kuru ortalama 92,4 seviyesinde gerçekleşirken, dördüncü çeyrekte 99,6 rubleye kadar yükseldi.
Öte yandan, yerli üretimin artması da ithalatı sınırlayan bir faktör oldu. Ocak-Kasım 2024 döneminde Rusya’da domuz eti, sebze, meyve ve bazı süt ürünlerinin üretiminde artış kaydedildi. Ayrıca, Rus hükümeti bazı ithal ürünlerde gümrük vergilerini artırarak yerli üretimi teşvik etti.
Önümüzdeki dönem beklentileri
Uzmanlara göre, Rusya’nın ihracatı üzerindeki baskılar 2025’in ilk çeyreğinde de devam edebilir. Özellikle AB’nin Rus petrol tankerlerine uyguladığı yaptırımlar ve bazı büyük enerji şirketlerine yönelik kısıtlamalar, sevkiyatlarda aksamalara yol açabilir.
Bununla birlikte, uzmanlar yaptırımlara rağmen Rusya’nın alternatif pazarlar bulma konusunda deneyim kazandığını ve lojistik süreçlerin zaman içinde yeniden şekilleneceğini belirtiyor. Ayrıca, küresel petrol fiyatlarının seyri de Rusya’nın ihracat gelirleri açısından belirleyici olacak.
İthalat tarafında ise yaptırımlar nedeniyle bazı finansal işlemlerde zorluklar yaşansa da, 2025’in ilk çeyreğinde yeni ödeme kanallarının devreye girmesiyle ithalatta toparlanma bekleniyor.