HABERRUS – Rusya Merkez Bankası’nın (CBRF) Eylül ayı anketi, ülke ekonomisindeki durgunluğu ortaya koydu.

10 binden fazla işletmenin katıldığı araştırma, iş dünyasının 2022 yılındaki seviyeye gerilediğini gösterdi. İş iklimi göstergesi 2 puanın altında kalırken, bu da ekonomik aktivitedeki büyümenin neredeyse durduğunu işaret ediyor. Sanayi, tarım, ulaştırma ve hizmet sektörleri ciddi daralma yaşarken, sadece madencilik, inşaat ve perakende ticaret göreceli olarak daha iyi performans sergiliyor. Talep ve arz da düşüş eğiliminde.

Peki Rusya’daki girişimciler durumu nasıl değerlendiriyor? 2022 ile karşılaştırma ne kadar doğru? İşte sektör temsilcilerinden çarpıcı itiraflar:

"Vergiler ve Faizler Bizi Boğuyor: 2022’den Daha Kötüyüz"

Aleksandr Prokudin (İnkompro Şirketi Sahibi – Alüminyum Ambalaj ve Endüstriyel Ekipman Üreticisi)

"Ciromuz %25 düştü, işletme giderleri ise katlandı. Ücretler, enerji maliyetleri ve kredi faizleri artış gösterdi. 2022 başında faiz oranı %10 iken, bu yıl %28’e kadar çıktı. Şu an biraz düşse de, faizlerin iki katına çıkması, uzun vadeli sermaye döngüsüne sahip üretim şirketleri için kritik bir darbe. Ayrıca rublenin ani ve öngörülemez değer kazanması, ihracatımızı zarara uğratıyor. 2022 sonbaharına göre durum çok daha kötü. O dönemde en azından kur dalgalanmaları tahmin edilebilirydi ve ihracat zararına rağmen müşterileri korumak için anlaşmaları sürdürüyorduk. Şimdi ise hiç rezerv kalmadı. İç piyasada da talep düşüşü yaşanıyor."

Aleksey Petrov (Promet Şirketi Ticari Direktörü – Metal İşleme Sektörü)

"2022’ye göre çok daha kötüyüz. 2022’nin ilk yarısı belirsizliklerle geçse de, ikinci yarısında siparişler patlama yaptı ve 2023’e kadar yoğun çalıştık. Ancak 2025’in yaz ortasından itibaren ciddi bir düşüş yaşadık. Tüketim azaldı, siparişler düştü, üretim yavaşladı. Tedarikçilerimizin neredeyse hepsi kriz içinde – üretim ve siparişler çöküşte. Müşterilerimiz (inşaat firmaları) ödemeleri geciktiriyor, biz de tahkim yoluna başvurmak zorunda kalıyoruz. Ülkede tam anlamıyla bir kriz var: ödeme krizi, talep krizi, üretim krizi."

"Faiz İndirimleri Piyasayı Canlandırdı, Ama Yeterli Değil"

Alfred Stolyarov (Evapps Genel Müdürü – IT Sektörü)

"Bizim için en büyük değişiklik, yıl başından itibaren %5 KDV artışı oldu. Şirket olarak buna adapte olduk, ancak Merkez Bankası’nın faiz indirimleri piyasayı canlandırdı. İlk indirim yaz aylarında geldi ve siparişler artmaya başladı. Her faiz düşüşü, yeni projelerin önünü açıyor. 2022 sonbaharıyla karşılaştırınca, verilerimiz neredeyse aynı – proje sayısı, geliştirici sayısı benzer seviyelerde. Ancak fiyatlar, faizler ve vergiler değişti. IT sektörünün en büyük sorunu hala nitelikli iş gücü eksikliği."

"İnşaat Sektörü Çöküşte: Bankalar Kredi Vermiyor"

Dmitriy Minin (Atlant Proje-İnşaat Şirketi Genel Müdürü)

"Şirket olarak çok zor bir dönemden geçiyoruz, çünkü yeterli sözleşmemiz yok. Yıl sonuna kadar sözleşme tabanımızı nasıl genişleteceğimizi bilemiyoruz. Müşterilerimiz de nasıl ödeme yapacaklarını bilmedikleri için anlaşma sürecini uzatıyor. Avans almak için banka teminatı gerekiyor, ama bankalar teminat vermiyor, kredi vermiyor. Sermaye akışı durdu, iş dünyası hayatta kalmaya çalışıyor."

"Restoran ve Perakende Sektörü Nispeten İyi, Ama Kar Marjları Düştü"

Arkadiy Teplitskiy (Adamant Holding Başkan Yardımcısı – Restoran ve Alışveriş Merkezi İşletmecisi)

"Şirketlerim kovid öncesi dönemin %98’ine geri döndü. Restoranlar, alışveriş merkezleri ve diğer iş kollarımız istikrarlı performans gösteriyor. Ancak kar marjları düştü, çünkü devlet sürekli yeni vergiler getiriyor (örneğin %5 KDV artışı). Turizmdeki düşüş, yabancı ziyaretçilerin azalmasıyla iç piyasaya yönelmeyi zorunlu kıldı, bu da restoran sektörünü canlı tutuyor. Ancak vergi politikasının yumuşaması gerekiyor."

Kirill Gorin (Ninja Goods Kurucusu – Restoran Tedarikçisi)

"Pazar yavaşlasa da büyümeye devam ediyoruz. Restoranlar geleneksel sonbahar düşüşünü yaşıyor: öğrenciler işten ayrılıp okula döndü, kira maliyetleri arttı, iş gücü sıkıntısı devam ediyor. Ancak 2022’ye göre ciromuz %50 arttı. İstanbul ve Moskova’daki iş seyahatleri bile azaldı, bu da ekonomik yavaşlamanın bir işareti. Ancak çözümler bulmaya devam ediyoruz."

"Yatırımlar %733 Milyar Ruble Azaldı: Şirketler Borçlanamıyor"

Stolypin Büyüme Ekonomisi Enstitüsü’nün raporuna göre, Rusya’daki şirketler 2025 yatırım planlarını 2024’e göre 733 milyar ruble azalttı. Bunun nedenleri:

✔ Yüksek faiz oranları (Merkez Bankası’nın politikaları) ✔ Kredi maliyetlerindeki artış (şirketler borçlanamıyor) ✔ Talep düşüşü (tüketici harcamaları azaldı) ✔ İş gücü eksikliği (nitelikli çalışan bulmak zor) ✔ Yüksek enflasyon (maliyetler kontrol edilemiyor) ✔ Stratejik belirsizlik (jeopolitik riskler)

Örnek şirketler arasında:

• Rus Demiryolları (RZD)
• Gazprom
• Norilsk Nikel
• MTS (telekom)
• T Plus (enerji)
• Cherkizovo (gıda)
• Rusal (alüminyum)
• Severstal (çelik)

Rusya Ekonomisi "Stagflasyon" Tuzağında

Rusya Merkez Bankası’nın faiz indirimleri kısa vadeli canlanma sağlasa da, yapısal sorunlar (vergiler, kredi erişimi, talep düşüşü) çözülmedikçe, iş dünyasının 2022’den daha kötü bir kışa doğru gittiği öngörülüyor.

*"Rusya ekonomisi, yüksek enflasyon + düşük büyüme (stagflasyon) tuzağına düşmüş durumda.

Şirketler hayatta kalmak için mücadele ederken, devletin vergi ve para politikaları durumu daha da kötü, iş dünyasını daha karamsal hale getiriyor. Ukrayna krizinde yaşanacak gelişmeler, olumlu olursa iş dünyası da olumlu etkilecek ancak olumsuz gelişmelerde Rus ekonomisinin nasıl tepki vereceği ise belirsizliğini korurken olası bir yıkımın faturasının çok ağır olmasından korkuluyor.