ABD Yaptırımları Rus Petrol İhracatının Dörtte Üçünü Kapsayacak
MOSKOVA - ABD Hazine Bakanlığı'nın LUKOİL ve Rosneft'i SDN Listesi'ne (Özel Olarak Belirlenmiş Yurttaşlar Listesi) eklemesiyle, Rus petrol ihracatının yaklaşık dörtte üçü yaptırım kapsamına alınmış oldu. Uzmanlara göre, bu yaptırımların özellikle LUKOİL'in bazı Avrupa operasyonlarında zorla yönetim değişikliğine yol açma riski bulunuyor.
Yaptırımların Kapsamı Genişliyor
Rosneft ve LUKOİL'in de listeye eklenmesiyle (Surgutneftegaz ve Gazprom Neft zaten benzer yaptırımlar altındaydı), Rusya'nın petrol ihracatının yaklaşık %75'ini gerçekleştiren şirketler artık ABD'nin "bloke edici yaptırımlarına" maruz kalıyor. Rusya'nın 2024'teki 240 milyon tonluk petrol ihracatının %42,3'ü Çin'e, %37'si Hindistan'a ve %6,8'i Türkiye'ye yapıldı. Sektörden bir kaynağa göre, 2025'in Ocak-Ağustos döneminde ise ihracat yaklaşık 148 milyon ton olarak gerçekleşti.
SDN Listesi'nin Etkileri
ABD Hazine Bakanlığı'na bağlı Yabancı Varlıkların Kontrol Ofisi (OFAC), 22 Ekim'de Rosneft, LUKOİL ve çok sayıda bağlı şirketini SDN Listesi'ne ekledi. Bu kararla birlikte, söz konusu şirketlerin ABD yargı yetkisi altındaki veya ABD finansal sisteminden geçen tüm varlıkları dondurulacak. ABD'li kişilerin, özel lisans olmadan bu şirketlerle işlem yapması yasaklandı. Yaptırımlar, listeye giren şirketlerin %50 veya üzeri hisseye sahip olduğu bağlı ortaklıklarını da kapsıyor.
Geçiş Süreci ve İlk Tepkiler
ABD Hazine Bakanlığı, 21 Kasım'a kadar Rosneft ve LUKOİL ile işlemlere izin verdi, ancak fonların dondurulmuş hesaplara aktarılması gerekiyor. Ayrıca, 22 Ekim'den önce başlayan ve şirketlerin borç veya varlıklarının ABD'de kayıtlı olmayan yabancılara satışı veya devriyle ilgili işlemlere de aynı tarihe kadar izin verildi.
Reuters'ın haberine göre, Çin'in devlet petrol şirketleri PetroChina, Sinopec, CNOOC ve Zhenhua Oil, Rusya'dan deniz yoluyla yapılan petrol alımlarına ilişkin işlemlere ara verdi. Reuters'ın bir kaynağa dayandırdığı habere göre, Hint devlet rafinericileri de LUKOİL ve Rosneft'ten doğrudan yapılan tedariki hariç tutmak için sözleşmeleri gözden geçiriyor.
LUKOİL'in Avrupa Varlıkları Risk Altında
Analistlere göre, yeni yaptırımlardan en çok etkilenecek şirket LUKOİL olacak. Şirketin İsviçre merkezli ticaret şirketi Litasco SA'nın akıbeti kritik önem taşıyor. LUKOİL, 2022'de ticaret bölümünü ikiye ayırmış; genel merkez Cenevre'de kalırken, Asya ve Orta Doğu'ya odaklanan Litasco Middle East Dubai'de kurulmuştu. Litasco'nun 2023 satışları 44 milyon ton olarak gerçekleşmişti.
Çoğu analist, Litasco'nun Avrupa'daki faaliyetlerinin askıya alınmasını bekliyor. LUKOİL ayrıca, Romanya ve Bulgaristan'daki rafinerilerin ve Hollanda'daki bir rafinerinin %45 hissesinin yanı sıra, yurtdışında 2.45 bin benzin istasyonuna sahip. Şirketin yıllık raporuna göre, 2024'te Avrupa rafinerilerindeki işleme kapasitesi 13,5 milyon tondu ve bu, LUKOİL'in toplam işleme kapasitesinin %25'ine denk geliyor.
Bulgaristan Başbakanı Rosen Zhelyazkov, 23 Ekim'de LUKOİL Neftohim Burgas rafinerisinin kaderine ilişkin kararın bir ay içinde verileceğini açıklarken, zorla yönetim değişikliği olasılığını da dışlamadı. Almanya da, enerji güvenliği yasası uyarınca, Eylül 2023'te Rosneft'in Almanya'daki bir bağlı şirketini ve üç rafinerideki hisselerini geçici olarak devlet kontrolüne almıştı.
Piyasa Tepkisi ve Yapısal Riskler
Bu gelişmelerin ardından Moskova Borsası endeksi %3'ün üzerinde değer kaybetti. Yaptırımlardan doğrudan etkilenmeyen bağlı ortaklıklar için hisse yapılarının %50'nin altına indirilmesi gibi çözümler düşünülse de, uzmanlar bunun da garanti olmadığı görüşünde. NIS (Sırbistan) örneğinde olduğu gibi, hisse oranı %50'nin altında olsa bile şirketler yaptırım riskiyle karşılaşabiliyor. Finansal Üniversite uzmanı Igor Yuşkov'a göre, yurtdışı varlıklar üzerindeki kontrolün kaybedilmesi, ABD'nin yaptırımları kaldırması anlamına gelmiyor ve LUKOİL'in varlık kaybı riski daha yüksek. Bu süreç doğrudan kamulaştırma olmasa da, varlıklara el konulması ve yerel makamlara kontrolün devredilmesi şeklinde gerçekleşebilir.