Putin'in Avrasya Birliği hayali

Karadeniz komşumuz Ukrayna 2004 yılındaki Turuncu Devrim sonrası en büyük, en ciddi siyasi krizini yaşıyor.

Başta başkent Kiev olmak üzere birçok yerde gösteriler yapılıyor. Binlerce kişinin yer aldığı gösterilerin hedefi şüphesiz Devlet Başkanı Yanukoviç ve hükümeti. Göstericiler hükümetin istifasını isterken hükümet bir yandan diyalog çağrısı yapıyor diğer yandan da göstericilere taviz vermeyeceğini söylüyor. Bu durumda krizin daha da büyümesi, ülkede kargaşanın artması bekleniyor.

Krizin sebebi Yanukoviç’in 10 gün kadar önce AB ile 5 yıldır müzakere edilen ve son Vilnius Zirvesi’nde imzalanması beklenen AB-Ukrayna ortaklık anlaşmasını beklenmedik bir şekilde askıya alması.

Yanukoviç’in bu kararının arka planında şüphesiz Rus lider Vladimir Putin ve hükümetinin baskısı yer alıyor. Buna hiç şüphe yok. Putin çoktandır zaten Ukrayna’nın AB ile anlaşmasına şiddetle karşı. Ukrayna’nın yönünün AB’ye doğru değil Rusya’ya doğru olması gerektiğini savunuyor. Bunu da Vilnius öncesi Yanukoviç ile üç defa gizlice yaptığı görüşmelerde vurguladığı söyleniyor. Kısacası Putin Ukrayna’nın AB’ye doğru yönelmesini hiç istemiyor, bunu önlemek için elinden geleni yapıyor.

Yönetim bazında da Rusya son günlerde Ukrayna’ya çeşitli ekonomik baskılar uyguluyor. Ukrayna TIR’ların gümrüklerde zorluklar çıkarıyor, mesela bazı Ukrayna mallarının ithalatını yasaklamış bulunuyor. Gazprom’un Ukrayna’dan alacağı olan 875 milyon doları hatırlatıp duruyor. Belki başka baskı unsurları kullanıyor.

Rus ekonomisine büyük ölçüde bağımlı olan Ukrayna bu baskılardan dolayı bunalıyor. Nitekim Başbakan Azarov bunu açıkça itiraf ediyor ve ülkesinin bir numaralı önceliğinin Rusya ile olan ilişkilerin normalleştirilmesi olduğunu söylüyor. Bu yüzden Rusya ile yaşadığı zorluklar ve baskılar karşısında Ukrayna yönetiminin Rusya’yı ihmal etmesi mümkün görünmüyor. Sonuçta, Ukrayna, Rus lider Putin’in ve yönetiminin baskıları sonucu en azından kısa ve orta vadede AB’den uzaklaşıp Rusya’yı tercih etmiş görünüyor.

Esasen Putin, Ukrayna’nın sadece kısa ve orta vadede değil uzun vadede de Rusya’nın tarafında kalıcı bir şekilde yer almasını arzu ediyor. Bunun da ilk adımının Ukrayna’nın Rusya’nın önderliğindeki Gümrük Birliği’ne katılmasıyla başlayacağına inanıyor ve umuyor. Putin bu ilk adımdan sonra da Ukrayna’nın kendisinin en büyük projesi, en büyük hayali olan Avrasya Birliği üyesi olmasını istiyor.

Avrasya Birliği, Vladimir Putin’in Avrupa Birliği’nden ilhamla 2011 yılında ilk defa dile getirdiği bir proje, bir fikir. Esasen bu fikri 1994 yılında ilk ortaya atan Kazak lider Nursultan Nazarbayev’di. Putin sonraları Nazarbayev’in fikrini uygun bulmuş olmalı ki benimsedi ve hayata geçirmek için çeşitli adımlar attı. Bu çerçevede, Rusya, Belarus ve Kazakistan liderleri 18 Kasım 2011 tarihinde bir deklarasyon imzalayarak Avrasya Birliği’nin 2015 yılına kadar tesisini taahhüt ettiler. Bundan sonra taraflar Avrupa Komisyonu’nun benzeri Avrasya Komisyonu’nu kurdular ve bu komisyon geçen yılın başında faaliyete geçti.

Putin, Avrasya Birliği’nin Ukrayna’dan başlayıp Asya’nın içlerine kadar, Tacikistan-Kırgızistan sınırlarına, hatta Pasifik’e kadar uzanan bir ekonomik-ticari–para-hukuk birliği olmasını istiyor. Bu şekilde Sovyetler’den ayrılıp bağımsız olan ülkelerle Rusya’nın değişik bir birlik içinde yeniden başka bir tür birlik kurmalarını hayal ediyor. Tabii hayal ile de kalmıyor. Bunun gerçekleşmesi için mesela önce Gümrük Birliği’ni devreye sokmuş bulunuyor. Bu konuda ilerlemeler de kaydediyor.

Gümrük Birliği ve sonrasındaki Avrasya Birliği bakımından Ukrayna kilit ülke sayılır. Ekonomisinin büyüklüğü, Avrupa’da olması, stratejik coğrafyası ve Rusya ile köklü, tarihî ilişkileri bu ülkeyi Avrasya Birliği için elzem kılıyor. Avrasya Birliği’nin gerçekten Avrasya Birliği olabilmesi için Ukrayna’nın mutlaka birlik içinde yer alması şart. Ukrayna Avrasya Birliği’nde olmazsa Avrasya Birliği sadece Asya Birliği olur; Avrupa yönü olmaz. Bu bakımdan Putin’in ne yapıp yapıp Ukrayna’yı bu birliğe yöneltmesi gerekiyor. Hayalinin tam gerçekleşmesi Ukrayna’nın tavrına, alacağı yöne ve tercihine bağlı.

Ukrayna, Putin ve Rusya için işte bu kadar önemli…