HABERRUS - Rus-Amerikan zirvesi bir anlaşma getirmedi, ancak başta Ukrayna olmak üzere Post Sovyet sonrası bölgede Rusya-NATO müzakerelerini başlattı.

Yıllarca süren yaptırımlar ve diplomatik savaşlardan sonra bu seviye başarı sayılır.

ABD Başkanı Joe Biden'in son girişimleri Batı bloğunda bir bölünme yarattı: Önceden Rusya'ya karşı tutumunda yekpare olan Batı, diyalogdan ve muhtemelen uzlaşmadan yana olanlar ve Moskova üzerindeki baskıyı destekleyenler olarak ikiye ayrıldı. Kimin ağır basacağı belli değil ama şimdiden yeni bir gerçeklik ortaya çıktı ve vurgu savaştan barışa kayıyor.

Kommersant, Putin Biden zirvesi sonrası oluşan yeni jeopolitik durumu ve Rusya ile NATO arasında yapılması planlanan yeni görüşmeleri değerlendirdiği haberinde iki saatlik Rus-Amerikan zirvesinin, 2014'te başlayan Ukrayna krizinden önce bile Rusya ve kolektif Batı arasındaki ilişkilerde var olmayan süreçleri başlattığına vurgu yapıyor.

Dahası, Rusya Federasyonu'nun Kırım'ı ilhak etmesinden ve Ukrayna'nın doğusunda bir çatışma patlak vermesinden sonra varılan bu anlaşma zemininde tarafların kendilerini uzun süredir endişelendiren ancak SSCB'nin dünya haritasından kaybolmasından bu yana çözülemeyen konularda ciddi müzakerelere hazırlandıklarını gösteriyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın resmi temsilcisi Maria Zaharova, 9 Aralık'ta yaptığı açıklamada, Rusya ve ABD Başkanlarının vardığı kararların uygulanması için çalışmaların başladığını duyurdu.

Putin ve Biden Ukrayna olmadan Ukrayna'yı nasıl tartıştı?

Joe Biden, 8 Aralık'ta Rusya, ABD ve en az dört NATO müttefikini içeren 5+1 zirve toplantısı planlandığını duyurdu. 5+1 zirvesinde Rusya'nın ittifakın genişlemesi konusundaki endişelerini ve "doğu kanadındaki gerilimi azaltmak için herhangi bir önlem almanın mümkün olup olmadığını" tartışacaklarını söyledi.

Olası dört müttefik Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya gibi görünüyor. Amerikan başkanı, Rus mevkidaşı ile yaptığı görüşmelerden önce ve hemen sonra bu ülkelerin liderleriyle görüştü.

Putin ve Biden'in bahsettiği formatlar, ek tanıtım notları olmadan eşi benzeri görülmemiş görünüyor.

İlişkilerin donması öncesinde bile NATO ve Moskova, Rusya-NATO Konseyi çerçevesinde "5 + 1" formatında asla iletişim kurmadı. Vladimir Putin'in aklında ne tür bir "uygun yapı" olduğu ve katılımcıların kompozisyonunun ne olabileceği açık değil. Kommersant'ın Kremlin'e yakın bir kaynağı, "Bu henüz belirlenmedi" dedi.

Moskova şimdi, belirli yasal güvenlik garantileri konusundaki sorgulayıcı pozisyonunun Washington tarafından reddedilmediği gerçeğinden hareket ediyor.

Rusya en son 2008 yılında, Gürcistan’daki Ağustos savaşından kısa bir süre önce Avrupa güvenlik anlaşması imzalamayı teklif etmişti.

Dönemin Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev bunu açıkladı. Bu fikir Batı tarafından desteklenmedi, ancak bu, önce Rusya ile AB, sonra ABD ile olan ilişkilerin savaş sonrası sıfırlanmasını engellemedi.

Avrupa'da bir çözülmenin ana işaretlerinden biri, iddialı Modernizasyon için Ortaklık girişimiydi.

2010 yılında Rostov-No-Donu'daki Rusya-AB zirvesinde Avrupa ile Rusya arasında yakınlaşma, buzların çözülmesinin ilk işareti olarak Avrupa ile Modernizasyon için Ortaklık girişimi başlatıldı.

Avrupa ile Rusya arasında daha derin işbirliği, ekonomilerin yakınsamasını, vizesiz bir rejimin kurulmasını ve diğer adımları gerektiriyordu. Ancak Ukrayna krizi her şeyi alt üst etti. Tarafların 2014'ten bu yana aralarındaki ilişkilerin dayandığı tabandan geri çekilip çekilmediğini söylemek için henüz erken. Ancak bu durum yeni olarak algılanıyor.

Yapılacak Müzakerelerde neler görüşülecek?

Washington'daki Wilson Center'da Rusya konusunda uzman olan William Hill, Kommersant'a verdiği bir röportajda, başkanların hassas konuları bir araya getirip tartışmalarının önemli olduğunu söyledi.

“Silahsızlanma ve silahların kontrolü konusunda müzakere süreci başladı. Bu iyi birşey. Beş yılı aşkın bir süredir böyle bir süreç yaşanmamakta, bizim ve dünya güvenliğimiz için çok gereklidir. Zirveyi sınırlı ama yine de başarılı buluyorum ”diyor Hill.

Carnegie Moskova Merkezi'nin Asya-Pasifik Programları direktörü Alexander Gabuev, duruma benzer bir perspektiften bakıyor: “Amerikan tarafı, Rusya'nın batı sınırlarındaki askeri risklerle ilgili endişelerini ciddi şekilde tartışmaya hazır olduğunu söyledi. Bu zaten ileriye doğru atılmış büyük bir adım, çünkü daha önce Rusya'nın endişeleri olabileceği ve bunların tartışılması gerektiği ve tartışılabileceği fikri genellikle kapı eşiğinde reddedildi. Şimdi bunun, liderlerin üzerinde anlaştığı ve ekiplerinin önderlik edeceği diplomatik müzakerelerin konusu olacağı aşikar” dedi.

Valdai Uluslararası Tartışma Kulübü’nün Kalkınma Vakfı’nın başkanı Fedor Lukyanov “Rusya liderlerinin ve seçilmiş NATO ülkelerinin toplantısının hazırlanmasına ilişkin sözleri ciddiye alırsak, o zaman bunu büyük bir değişim olarak kabul edilebilir” dedi.

Böyle bir toplantının, önde gelen ittifak devletleri tarafından Avrupa'daki güvenlik sistemiyle ilgili sorunun tanınması anlamına geleceğine inanıyor. Ayrıca uzman, NATO içinde, en temel konuları tartışması gereken belirli büyük ülkelerin katılımıyla oluşan bir çekirdeğin tahsis edilmesinin çok açık bir mesaj olduğunu ve eşitlik konusundaki önceki tüm retoriğe tekabül etmediğini söylüyor.

‘‘Başka bir deyişle, hem ABD hem de ittifak içindeki kaçınılmaz direniş göz önüne alındığında, ilerlemek için çok kararlı bir irade sergilenmesi gerekecek. Böyle bir şeye hazırlık olduğuna dair bir his yok’’ diyor Fyodor Lukyanov.

ABD, Rusya'nın endişelenme hakkını nasıl tanıdı?

Financial Times, Joe Biden'ın 5+1 toplantı düzenleme önerisini "Rusya için önemli bir diplomatik taviz" olarak nitelendirdi ve herkesin bu tavizden hoşlanmadığını vurguladı.

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın silah kontrolü özel temsilcisi Marshall Billingsley, Joe Biden'ı "Doğu Cephesi" terimini kullanmakla eleştirdi. Twitter'da, "Bu, uzun zamandır Baltık ülkelerini korumasız bırakacak olan bu sözde cepheden güçlerin geri çekilmesi konusunda bizi anlaşmaya zorlamak isteyen Rusya'nın işine geliyor" dedi.

Ancak hepsinden önemlisi, eski üst düzey yetkili, Joe Biden'ın NATO ülkelerini "ana" ve geri kalanı olarak ayırması gerçeğine öfkelendi. "Büyüklüğü ne olursa olsun ittifakın tüm ülkeleriyle istişareler yapılmalıdır" ifadelerini kullandı.

Aynı bakış açısı NATO'nun Moskova'daki enformasyon bürosunun eski başkanı Robert Pszel tarafından da paylaşılıyor. “Birincisi, NATO üyeleri, sözde Rus endişelerinin icat edildiği, bir tehdit oluşturduğu ve kabullerinin ittifakın temel ilkelerinin ihlali olacağı konusunda zaten bir anlaşmaya vardılar” dedi.

"İkincisi, neden küçük bir grup ülkenin NATO'yu bir bütün olarak ilgilendiren konuları tartışması gerektiği açık değil mi? Ve üçüncüsü, zamanlaması, çünkü Moskova'nın Ukrayna ile ilgili şantajının kendisini haklı çıkardığı izlenimini yaratıyor.” İfadelerini kullandı.

Bu nedenle, Amerikan başkanının Rusya yönündeki adımları, Moskova üzerindeki baskının azaltılmaması gerektiğine inananların direnişini şimdiden kışkırttı. Asıl soru ise, muhalefetin bu çıkışlarının ne olacağı ve nihayetinde politikada kimin çizgisinin hakim olacağı.

Kırım yok, ateş yok

Moskova ve Washington Ukrayna konusunun, küresel güvenlik sorununun önemli bir parçası olarak zirveye egemen olduğunu gizlemedi.

Geçen ay boyunca Ukrayna ve Batı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal için hazırlıklardan bahsedildi.

ABD, AB ve NATO, sert yaptırımların bu tür eylemlere yanıt olacağı konusunda uyardı ve uyarmaya devam ediyor.

Rusya tarafı, Vladimir Putin de dahil olmak üzere, Ukrayna'ya saldırı hazırlığı suçlamalarını reddetti.

William Hill “Ukrayna'da güvenlik açısından veya başka bir yerde bir şeylerin olmayacağını söylemek için henüz erken. Bunlar zor sorular. Ukrayna sorununun tarihi uzun yıllara dayanıyor ve bu sorun tek bir konuşmada çözülemez ”diyor.

Bu arada, Rus ve Amerikan başkanları arasındaki temas, Kiev yönünde bir dizi sözlü ve sözlü olmayan sinyallere yol açtı. Ukrayna konusunun tüm önemine rağmen, Amerikalı lider Vladimir Putin ile görüşmesinden iki gün sonra sadece Perşembe günü Volodimir Zelensky ile konuştu.

Ayrıca Joe Biden, ABD'nin Ukrayna konusunda Rusya ile olan farklılıkları nedeniyle askeri güç kullanmayı düşünmediğini açıkça belirtti.

Bir diğer önemli nüans ise dikkat çekiciydi: Ne Joe Biden ne de Rusya ile müzakereler hakkında yorum yapan yönetiminin yetkilileri, Ukrayna krizi hakkında yorum yaparken asla "Kırım" kelimesini kullanmadı.

Bu, Kiev'in bu yıl uluslararası gündemde Kırım sorununun tam anlamıyla yükselmesini sağlamak için her türlü çabayı göstermesine rağmen oldu.

Perşembe günü, Associated Press (AP) bilgili bir kaynağa atıfta bulunarak, ABD Dışişleri Bakanlığı'ndaki üst düzey yetkililerin Ukrayna liderliğini ülkenin önümüzdeki on yıl içinde NATO üyeliğine güvenmemeleri konusunda bilgilendirdiğini bildirdi. Buna ek olarak, AP yayınına göre, ABD, kontrolsüz bölgelere belirli bir özerklik vererek Kiev'i Donbass'taki durumu çözmeye doğru hareket etmeye ikna etmesi için Ukrayna'ya baskı yapabilir.

Kommersant'ın diplomatik muhatapları, Amerikan tarafının doğu Ukrayna'daki çatışmanın çözümüne katılacağını, ancak Normandiya formatı (Almanya, Rusya, Ukrayna, Fransa) çerçevesinde değil, büyük olasılıkla mekik diplomasisi yoluyla katılacağını doğruluyor.

Büyük olasılıkla, bu dosya Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Victoria Nuland tarafından devralınacak. 2015-2016'da bu konuyu zaten ele aldı.

Sözde Surkov-Nuland kanalı o sırada Moskova ile Washington arasında vardı: o sırada, cumhurbaşkanlığı yardımcısı Vladislav Surkov Kremlin'deki Ukrayna’dan sorumluydu. Şimdi Nuland, Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkan Yardımcısı Dmitry Kozak ile temas halinde olacak.

İlk görüşmeleri Ekim ayında, Amerikalı diplomatın uzun bir aradan sonra Rusya'ya yaptığı ilk ziyaret sırasında gerçekleşti.

ABD hükümetinden bir Kommersant kaynağı da, "Amerikan tarafının şu ya da bu şekilde, Ukrayna üzerindeki anlaşmazlığın çözümüne aktif olarak katılmasını" beklediğini söyledi.

Kommersant'ın Rus devlet yapılarında Ukrayna yönü ile ilgilenen muhatabı, Joe Biden ve Volodimir Zelensky arasındaki bir telefon görüşmesinden sonra ABD'nin Ukrayna krizini çözmedeki rolü hakkında daha spesifik konuşmanın mümkün olacağına inanıyor.

Kaynak, "Steinmeier formülünün" Ukrayna mevzuatına dahil edilmesini çağırıyor (Üçlü Temas Grubu tarafından Ekim 2019'da onaylandı; Donetsk ve Luhansk'ın belirli bölgelerinde yerel özyönetim için özel bir prosedürle ilgili yasanın yürürlüğe girmesi için mekanizmayı tanımlıyor.

Bu, iki yıl önce Paris'te gerçekleşen "Normandiya formatında" zirvenin sonuçlarının başladığına dair güçlü bir sinyal olacak.