HABER ANALİZ | Daha önce ABD ve müttefikleri tarafından 1991 yılındaki Körfez Savaşı ve 2003 yılındaki Irak Savaşı’nda Müslümanlara karşı kullanılan ve 1999 yılında da Yugoslavya’nın bombalanmasında Sırplara karşı yoğun bir şekilde kullanılsan ‘seyreltilmiş uranyum’ bombaları şimdi de Rus askerlerine karşı Ukrayna’da kullanılması gündemde.

İngiltere Savunma Bakanı’nın Ukrayna’ya verilen tanklarda kullanılmak üzere seyreltilmiş uranyum mühimmatı tedarik etmeye başladıklarını söylemesi ve bu açıklamanın NATO ve ABD tarafından desteklenmesi Rusya’da tepkiye neden oldu.

24 Mart'ta Rusya Savunma Bakanlığı, İngiltere'nin Ukrayna'ya seyreltilmiş uranyum mühimmatı tedarik etme girişimine yanıt vererek, kullanımının sonuçları konusunda uyarıda bulundu.

Başta Putin olmak üzere üst düzey Rus yetkililer bu tür mermilerin kullanımının çok ciddi sonuçları olacağı uyarısında bulunarak bu tür mühimmatların ciddi olumsuz etkilerinin olacağı, bunun kirli nükleer silah kullanımına eşdeğer olduğu gerekli karşılığın verileceğine vurgu yaptı.

Seyreltilmiş (Tükenmiş) uranyum bombası nedir?

Seyreltilmiş yada tükenmiş uranyum bombası uranyum ile aynı özelliklere sahip ancak yaklaşık %60 daha az toksik ve radyoaktif olan toksik bir ağır metaldir.

Madde, uranyum zenginleştirmenin ana yan ürünüdür. Daha yüksek radyoaktiviteye sahip izotoplar nükleer yakıt veya silah üretimine alındıktan sonra geriye kalan maddedir.

Seyretilmiş uranyum, kurşunun yaklaşık iki katı olan yüksek bir yoğunluğa sahiptir. Bu nedenle metal, havacılık ve denizcilikte, zırh delici mühimmat üretiminde ve tanklar gibi askeri teçhizatın gücünü artırmak için balast olarak kullanılır.

Basında çıkan haberlere göre, ilk olarak savaş sırasında tungsten kıtlığı nedeniyle Nazi Almanya'sında seyreltilmiş uranyumlu mermilerin üretimi başladı. 1970'lerden beri Fairchild-Republic A-10 taarruz uçağı için mermi üretiminde kullanılmaktadır. Bununla birlikte kendi kendini bileme (ablatif kesme etkisi) yeteneği kazanırlar.

Seyreltilmiş uranyum çekirdekli mühimmata şu anda ABD, İsrail, Büyük Britanya, Almanya, Fransa ve Rusya sahip.

Açık kaynaklara göre, Rus 3BM60 Kurşun-2 mermisinin çekirdeğinde tungstenli seyreltilmiş uranyum alaşımı bulunuyor.

Rusya bu tür mermilere sahip olsa da Ukrayna’da bu tür mermi ve bombaları kullandığına dair işarete rastlanmadı.

Sağlık üzerinde olumsuz etkilerine yönelik araştırmalar sürüyor

Tükenmiş metal mühimmatların patlaması sırasında uranyum oksit tozu açığa çıkar. Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) da dahil olmak üzere birçok kuruluş seyreltilmiş uranyumun sağlık üzerindeki etkileri hakkında araştırmalar yürütmektedir.

BM bulgularına göre, klinik olarak önemli bir anormallik tespit edilmedi. IAEA'ya göre, nüfusa ve çevreye yönelik radyolojik tehdit de önemli değil. Ancak bunun istisnaları var. Doğrudan parçalarla veya tamamen seyreltilmiş uranyum mühimmatıyla doğrudan etkileşime girildiği durumlarda ciddi sorunlara yol açıyor. Silahlı Kuvvetler Radyobiyoloji Araştırma Enstitüsü'ne göre,seyreltilmiş uranyum DNA'da oksidatif hasara neden olabilir. Önleyici bir önlem olarak BM, tehlikeli parçaların ve mermilerin toplanması, depolanması ve imha edilmesi konusunda çalışmaların organize edilmesini tavsiye ediyor.

Aralık 2008'de 141 ülke, seyreltilmiş uranyum mühimmatlarının etkisini daha fazla inceleme ihtiyacına ilişkin BM Genel Kurulu kararını destekledi. Ancak ABD, Fransa, İngiltere ve İsrail’den oluşan bu dört ülke karara karşı oy kullandı. Rusya’nın da aralarında bulunduğu 34 ülke ise çekimser kaldı.

Seyreltilmiş uranyum mermilerinin Körfez Savaşı (1991), Yugoslavya'nın bombalanması (1999) ve Irak Savaşı (2003) sırasında kullanıldığı biliniyor.

Ukrayna’da Ruslara karşı kullanılmasının olumsuz etkileri büyük olur

İngiltere'nin Ukrayna'ya seyreltilmiş uranyumlu mühimmat gönderme kararı Rusya’da yakından takip ediliyor.

Seyreltilmiş Uranyum mermilerinin Ukrayna’da kullanılacağı haberlerin ardından düzenlediği basın toplantısında konuşan Rusya Silahlı Kuvvetleri Radyolojik, Kimyasal ve Biyolojik Koruma Birliği Şefi İgor Kirillov, NATO'nun Yugoslavya ve Irak'ta bu tür mermiler kullanması sonucu çok sayıda askerin hayatını kaybettiğini hatırlattı.

Batı İttifak yönetiminin sorumsuz bir politika izleyerek Yugoslavya ve Irak'ta seyreltilmiş uranyumlu mühimmat kullandığını ve silahlı çatışmalarda bu tür mühimmatın sadece NATO ülkeleri tarafından kullanıldığını anımsatan Kirillov, söz konusu bölgelerde görev yapan 4 binden fazla askerde çeşitli kötü huylu tümörler tespit edildiğini bildirdi.

İtalya Askeri Tıbbiye Ana Müfettişlik Dairesi'nin 2016 yılında yayınladığı rapora atıfta bulunan Kirillov, bu askerlerin 330'unun, yani yüzde 8'inin seyreltilmiş uranyum etkisiyle yakalandıkları hastalıklar sonucunda hayatını kaybettiğini vurguladı.

Kirillov, 1990 yılındaki bombardımanlar sırasında Yugoslavya'da 15 ton seyreltilmiş uranyum taşıyan yaklaşık 40 bin havan mermisi, Irak'ta da 2003-2004 yıllarındaki operasyonlarda en az 30 ton seyreltilmiş uranyum kullanıldığı bilgisini paylaştı.

Rus yetkili, NATO'nun Yugoslavya ve Irak'taki bu eylemlerinin sivil halk arasında kanser vakalarının da keskin bir şekilde artmasına yol açtığının altını çizdi.

Kirillov, bu veriler ışığında, Ukrayna'da seyreltilmiş uranyumlu mühimmat kullanılması halinde Ukrayna askerlerinin, halkın, tarım ve hayvancılığın çok ciddi zarar göreceği uyarısında bulundu.

Beyaz Saray: Rusya bu tür mühimmattan çekiniyorsa tanklarını Ukrayna’da çeksin

ABD Ulusal Güvenlik Konseyi temsilcisi John Kirby, Birleşik Krallık’ın Ukrayna’ya seyreltilmiş uranyum mühimmatı sevketmesine destek verdi.

Kirby, Moskova'nın Ukrayna Silahlı Kuvvetlerine uranyum mühimmat tedariki konusunda endişeli olması durumunda Rusya'nın tanklarını Ukrayna'dan çekmesini önerdi.

Bu tür mermilerin zırh delme yetenekleri nedeniyle yaygın olarak kullanılan yaygın bir cephane türü olduğunu iddia eden Kirby, "Rusya, tanklarının ve tankerlerinin iyiliği konusunda derinden endişeliyse, onlar için en güvenli şey onları sınırdan Ukrayna'dan çıkarmaktır" dedi.

Rus tarafı daha önce resmi olarak, Ukrayna'ya seyreltilmiş uranyum mermilerinin sağlanmasının, durumun tamamen farklı bir tırmanma düzeyine yol açacağının nedenlerinden biri olduğunu açıklamıştı.

Rusya'nın bu tür eylemlere karşı ne gibi önlemler alacağı henüz bilinmiyor, ancak çatışma gerçekten de yeni bir aşamaya girebilir.