SSCB’ye Atom Bombası yapımında yardım eden Alman’ların belgeleri yayınlandı
Rusya Devlet Nükleer Enerji Şirketi Rosatom, nükleer endüstri tarihine ışık tutacak arşiv belgelerinin bazılarını internet sitesinden yayınladı.
Yayınlanan arşiv belgeleri arasında en ilginçleri ise, Nazi Almanya’sında nükleer çalışmalara katılan ancak İkinci Dünya Savaşı sonrası Sovyet Askerlerinin Berlin’e girmesiyle çalışmaları sonlanan Alman Nükleer Bilimcilerine ait belgeler de yer alıyor.
Nazi Almanyası’nda nükleer silah geliştirme programlarında çalışan, savaş sonrasında ise SSCB’ye giderek ilk Sovyet atom bombasının yapımına katılan Alman bilimciler ile ilgili belgeler de yayınlandı. ‘Rosatom’un tarihi’ adlı internet sitesinde yayınlanan belgeler arasında, Sovyetler Birliği Nükleer Programına katılan önde gelen Alman bilim insanlarının doldurduğu ‘özel görev anketlerinin’ kopyaları da yer alıyor.
Nazi Almanya’sı İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru, kendi atom bombalarını geliştirmek için ülkenin tüm büyük kentlerindeki bilim ve araştırma enstitülerinde nükleer reaktör denemeleri yapılıyor, izotopların bölünmesi ve atom bombasının yapısı araştırılıyordu. Ancak savaşın sonlarına doğru Sovyet Kızıl Ordu’sunun 1945’te Berlin’e girmesiyle tüm bu çalışmalar yarım kaldı.
Kendi Nükleer silahlarını geliştirmek isteyen Sovyet yönetimi ise yayınladığı talimatla, Almanya genelinde nükleer silahlarla ilgili çalışmalara katılan Alman bilim indanlarını aramaya başladı. Aranan kişilerin bazılarının, Sovyet ordusunun girmiş olduğu bölgelerde olduğu tespit edilince, Sovyet yönetimi bu kişileri, SSCB’de başlatılan nükleer projenin hayata geçirilmesine katılmaları için davet etti.
Aileleriyle birlikte 300’ün üzerinde Alman bilim insanı Sovyetler Birliği’ne giderek Sovyet Nükleer araştırmalarında çalışmaya başladı. Alman uzmanların1950’lerde Almanya’ya geri döndüğü belirtiliyor.
Rosatom, SSCB’ye gelen 6 Alman bilimcinin doldurmuş oldukları anketleri yayınladı. Her belgede, Nobel ödüllü Gustav Hertz, Nikolaus Riehl, Manfred von Ardenne, Peter Thiessen, Heinz Pose ve Robert Döpel’in 50’ye yakın çeşitli soruya verdikleri yanıtlar yer alıyor.
Sputnik’in haberine göre, SSCB’ye gelen Gustav Hertz, Sohum’un yakınlarında yer alan Agudzeri sanatoryumunda kendisi için özel olarak kurulan ‘G’ enstitüsünün başına geçti. Bu enstitüde hedeflenen şey, sanayi boyutlarda uranyum zenginleştirme çalışmalarıydı.
SSCB yönetimi, Alman uzmanların Sovyet atom bombasının geliştirilmesine sundukları katkıları takdirle karşılamıştı. Örneğin Nikolaus Riehl, ilk atom yükü başarıyla test edildikten sonra 1949’un ekiminde önde gelen 36 uzman arasına giren tek yabancı olarak ‘Sosyalist Emek Kahramanı’ unvanına ve bilim-teknik alanında verilen SSCB’nin en büyüğü olan birinci derece Stalin Ödülü’ne layık görülmüştü.
Hertz ise ikinci derece Stalin Ödülü’ne sahip olmuştu. SSCB’de başka bir sanatoryumda kurulan ‘A’ enstitüsünün bilim yöneticisi olan Manfred von Ardenne de 1947’de elektronik mikroskobu icat ettiği için ve 1953’te nükleer başlıkların oluşturulması için gerekli Lityum 6 izotopunu elde ettiği için iki kez Stalin Ödülü’ne layık görülmüştü.
Peter Thiessen, birinci derece Stalin Ödülü ve Lenin Nişanı, ayrıca SSCB Devlet Ödülü ve Kızıl Bayrak İşçi Nişanı ile ödüllendirilmişti.
Heinz Pose, savaştan önce Almanya’da nükleer reaksiyonlar alanında araştırmalarda bulunmuş, 1940’ların başında ise ağır su ile çalışan deneysel nükleer reaktörü kurma çalışmalarına katılmıştı (bu reaktör 1942’de meydana gelen kazada imha olmuştu). SSCB’ye gelen Pose, Kaluga bölgesinde ‘B’ laboratuvarında (şu anda Rosatom’a ait olan Leypunskiy Fizik Enerji Enstitüsü) çalışmıştı. Poze’nin başına geçtiği bir grup Alman uzmanın sayesinde ‘B’ laboratuvarı kısa sürede nükleer süreçlerle ilgili karmaşık deneysel ve teorik araştırmaların ve nükleer reaktörler alanındaki çalışmaların merkezi olmuştu.
Almanya’daki deneysel nükleer reaktör çalışmalarında yer alan Robert Döpel, Sovyetler Birliği’nde nükleer reaktörün zenginleştirilmemiş doğal uranyumla çalışmasına imkan tanıyan ağır su üretiminin kurulmasına yardım etmişti. Voronej Üniversitesi’nin Deneysel ve Nükleer Fizik Kürsüsünü yöneten Alman uzman, daha sonra Doğu Almanya’ya dönmüştü.
HABERRUS