Halkların Dillerini Koruma Kanunu: Rusya'da Tam 277 Dil ve Lehçe Kullanılıyor

HABERRUS - Rusya’da, ülke halklarının dillerine ilişkin bir devlet kayıt sistemi oluşturulacak.

Bu çerçevede, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 1 Mayıs’a kadar halkların dilleriyle ilgili kanun tasarısının hazırlanarak Devlet Duması’na sunulması talimatını verdi.

Yeni düzenleme, 1991 yılında kabul edilen mevcut yasanın kapsamlı şekilde revize edilmesini hedefliyor. Bu talimat, 30 Aralık’ta yayımlanan başkanlık kararları listesinde yer aldı.

Ayrıca, dillerin statülerinin sistematize edilmesi gerektiği de vurgulandı.

Mevcut Kanunun Durumu

1991 yılında kabul edilen halkların dilleriyle ilgili yasa, 1993 Anayasası’ndan önce yürürlüğe girmişti. Ancak bu durum, yasanın güncelliğini yitirdiği anlamına gelmiyor. Hukuk uzmanı Dmitriy Galantsev’e göre, bu yasa halen vatandaşların günlük yaşamda farklı dilleri kullanma hakkını koruma işlevini yerine getiriyor. Örneğin, yasanın 3. ve 4. bölümleri, dillerin kamu kurumları, mahkemeler, noterlik hizmetleri ve medya gibi alanlarda nasıl kullanılacağını düzenliyor.

Galantsev, mevcut düzenlemelerin federal düzeyde başka bir yasa ile ele alınmadığını belirterek, bu nedenle yasanın değerini ve önemini kaybetmediğini ifade etti.

Devlet Dili Politikası

1 Haziran’a kadar, Rusya hükümeti ve Rus Dili ve Halkların Dilleri Destekleme Devlet Politikası Konseyi, bir devlet dil politikası taslağı hazırlayacak. Bu görevden Başbakan Mihail Mişustin, Cumhurbaşkanlığı Danışmanı Elena Yampolskaya ve Cumhurbaşkanlığı İç Politika Departmanı Başkanı Andrey Yarin sorumlu tutuldu.

Rusya Anayasası’nın 68. maddesine göre, Rusça, ülkenin resmi devlet dilidir. Ancak, cumhuriyetler kendi resmi dillerini belirleme hakkına sahiptir. Bu diller, devlet kurumlarında ve yerel yönetimlerde Rusça ile birlikte kullanılabilir. Örneğin, Tataristan’da Tatarca, Başkurdistan’da Başkurtça, Yakutistan’da ise Yakutça bu statüye sahiptir.

Dil Kaydı ve Kategoriler

Rusya Dilbilim Enstitüsü (RAN İYaZ), Rusya’da kullanılan dillerin korunması için bir program geliştirdi ve bir dil kaydı oluşturdu. Bu kayıtta 155 canlı dil bulunuyor. Enstitü, dilleri üç gruba ayırıyor:

•   Canlı Diller: Günlük iletişimde aktif olarak kullanılan diller.
•   Uyuyan Diller: Bu dilleri öğrenmiş veya kısmen hatırlayan insanlar tarafından temsil edilen diller.
•   Yok Olmuş Diller: Artık kimsenin konuşmadığı diller.

Enstitüye göre, bir dilin “Rusya dilleri” kategorisine girmesi için şu üç kriterden birine uyması gerekiyor:

1.  Dili konuşanların, belirli bir etnik veya dini gruba ait oldukları yerleşim bölgelerinde yaşaması.
2.  Dilin konuşulduğu bölgelerde, son 100-150 yıldır aynı etnik grubun yaşamış olması.
3.  Dünyadaki konuşanlarının en az yarısının Rusya’da yaşaması.

Koruma Programı

Enstitü, Rusya’da toplam 277 dil ve lehçe kullanıldığını belirtti.

Ancak, bunların üçte biri artık nesiller arasında aktarılmıyor.

Devlet eğitim sisteminde 105 dil yer almakta; 24’ü eğitim dili, 81’i ise ders olarak kullanılmakta.

2025-2034 yıllarını kapsayan dil koruma programına göre, 2025-2026’da federal düzeyde bir kurum oluşturulacak. Bu kurum, dil politikalarını hayata geçirmek ve dillerin durumunu izlemek için yerel merkezler açacak. 2027-2034 arasında ise bu merkezlerin sayısı artırılacak.

Dilbilim Enstitüsü’nün önerileri dikkate alınarak yeni yasa taslağının detaylarının netleşmesi bekleniyor. Bu adım, Rusya’da kültürel çeşitliliği ve dillerin korunmasını sağlamayı amaçlıyor.