Gümrük Kontrolleri Sıkılaşıyor: Fiyatlar Yükselebilir, Bazı Ürünlerde Kıtlık Yaşanabilir
MOSKOVA — Rusya hükümetinin 2026 için belirlediği "ekonomiyi aklama" hedefi, tüketiciye daha yüksek fiyatlar ve bazı ürünlerde kıtlık şeklinde yansıyabilir.
Gümrük kontrollerindeki sıkılaşma ve 'gri' ithalat yollarının kapatılması, lojistik maliyetlerini artırarak bazı kategorilerde fiyatların %30'a varan oranlarda yükselmesine ve tedarik zincirlerinde aksamalara neden olabilir.
"Gri Çağ"ın Sonu: Sınırlarda Yoğun Kontroller
Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "ulusal ekonominin aklanması" talimatının ardından, Federal Gümrük Servisi (FTS) özellikle Kazakistan sınırında yoğun denetimlere başladı. Buradan, Kırgızistan menşeli mallar da transit olarak geçiyor. FTS Başkanı Valeri Pikalev'in açıklamasına göre, 24 Ekim'e kadar 7 binden fazla araç kontrol edildi ve kurallara aykırı taşınan 123 bin ton yük tespit edildi.
Gümrük müşaviri KBT'nin başkanı Yuliya Şlenskaya, Kazakistan transitinde toplu muayeneler, numune alımları ve uzun kuyruklar yaşandığını belirtti. Şirketler rotalarını hızla değiştirse de, sıkı kontroller yeni güzergahlarda da kendini gösterdi.
Uzmanlara göre bu hamle, yetersiz gümrükleme, düşük beyan ve aracı depoların kullanıldığı "kargo şemalarına" yönelik. ModernWay firmasından Andrey Korenskih, gümrük tarifesi kodları (TN VED) ve tedarikçiler üzerindeki kontrollerin ciddi şekilde arttığını, vergi ve gümrük vergisi farkı tahsil edilebildiğini aktardı.
Batı Sınırındaki Zorluklar ve Lojistik Maliyet Patlaması
Sorun sadece doğu sınırıyla sınırlı değil. Polonya ve Litvanya'nın çeşitli gerekçelerle Belarus üzerinden Rusya'ya geçişi kapatması, teslimatları geciktirdi ve maliyetleri fırlattı. VIG Trans'ın kurucusu İgor Rebelski, Belarus'ta ABD plakalı araçların serbest dolaşımının yasaklanmasının, kullanılabilir araç filosunu daralttığını ve nakliye ücretlerini %30-50 artırdığını ifade etti.
Bu gelişmeler, lojistik maliyetlerini doğrudan etkiliyor. Uzmanlar, gümrüklerdeki bekleme sürelerinin nakliye maliyetini %15-20 artırabildiğini belirtiyor. Örneğin, şarap ticaret firması Fort'un CEO'su Aleksandr Lipilin, alkollü içki teslimat süresinin bir haftadan üç haftaya çıktığını söyledi.
Tüketiciye Yansıma: Fiyat Artışları ve Olası Kıtlık
Peki bu durum market raflarını ve online alışverişi nasıl etkileyecek?
Gıda Dışı Tüketim Malları En Çok Etkilenecek: İnternet platformlarında satılan ithal gıda dışı ürünlerin büyük bölümünün mevzuata aykırı şekilde ülkeye girdiği belirtiliyor. Strategy Partners'ten Roman Samoylov'a göre, nakliyenin nihai fiyattaki payı, ürüne göre değişmekle birlikte, elektronikte %5-15, giyimde %15-30, mobilya ve büyük beyaz eşyada ise %30-50'yi bulabiliyor.
Beklenen Fiyat Artışları: Uzmanlar, kargo şemalarına getirilecek olası bir yasak ve genel kontrollerin sıkılaşmasıyla birlikte fiyat artışlarının kaçınılmaz olduğu görüşünde. Tahminler, çoğu ürün kategorisinde %10-15'e varan, lojistik payı yüksek segmentlerde ise %15-30'a ulaşan zamlar yönünde.
Kıtlık Riski: Özellikle markaların Rusya pazarına resmi olarak girmek istemediği bazı özel elektronik eşya veya aletlerde geçici kıtlık yaşanması olası. Bu "akut fazın" yaklaşık 6 ay sürebileceği, ardından piyasanın kısmen yasal ithalata ve yerli üretime kayacağı öngörülüyor.
Piyasa Oyuncuları Ne Diyor?
Gıda perakendesinde durum daha stabil. Birliğin (AKORT) verilerine göre, Rusya'daki gıda ürünlerinin %85-90'ı yerli üretim. Büyük zincirler tedarik süreçlerini sıkı kontrol ediyor.
Çevrimiçi Pazaryerleri: Wildberries, ithal ürün teslimat sürelerinde önemli bir artış gözlemlenmediğini, ancak Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) dışından gelen ürünlerin yolda iki haftadan fazla kalabildiğini belirtti. Ozon ise denetim kurumlarıyla tam veri paylaşımı içinde olduklarını ifade etti.
Uzmanlar, yasal ithalat maliyetlerinin artmasının, yerli üreticileri ve resmi distribütörlükleri güçlendirebileceği görüşünde. Baon markasının başkanı İlya Yaroşenko, artan maliyetlerle birlikte sahte ürünlerin de pazar için daha az cazip hale gelebileceğini düşünüyor.
Uzun Vadeli Dönüşüm
Analistler, sürecin zorlu bir geçiş dönemi yaratmasına rağmen, piyasanın uzun vadede daha şeffaf, öngörülebilir ve kalite odaklı bir yapıya kavuşabileceğini belirtiyor. Tedarik zincirleri, yasalara uyan ve yaptırım uyumluluğu (compliance) sağlayan büyük oyuncular etrafında konsolide olabilir. Tüketici ise, belki daha yüksek fiyatlar ödeyecek ancak kalitesiz ve güvenilmez ürünlerden büyük ölçüde kurtulmuş olacak.
Sonuç olarak, Rusya'nın 'gri ekonomiyi' temizleme çabası, tüketiciyi kısa vadede olumsuz etkilese de, orta vadede piyasa yapısını kökten değiştirebilecek bir dönüşümün başlangıcı olarak görülüyor.